Ο μικρασιατικός πολιτισμός - η μικρασιατική εκστρατεία - η μικρασιατική καταστροφή

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΟΓΔΟΟ

                           Ο ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ                        

ΕΝΟΤΗΤΑ 35

Οι διεκδικήσεις της Αντάντ και της Ελλάδας στην Οθωμανική αυτοκρατορία

Οι ενέργειες της Ελλάδας για την προώθηση των διεκδικήσεών της:

·        Ελληνικές δυνάμεις συμμετείχαν στην κατάληψη της Κωνσταντινούπολης από την Αντάντ.

·        Ο Βενιζέλος υπέβαλε υπόμνημα στο συνέδριο του Παρισιού, με το οποίο διεκδικούσε:

Ø      ευρύτατη ζώνη εδαφών στη δυτική Μικρά Ασία με κέντρο τη Σμύρνη,

Ø      την Α. Θράκη μέχρι τα πρόθυρα της Κωνσταντινούπολης,

Ø      τα νησιά Ίμβρος και Τένεδος στην είσοδο των Στενών.

·        Για να ενισχύσει αυτές τις διεκδικήσεις, ο Βενιζέλος έστειλε δυνάμεις στην εκστρατεία της Αντάντ εναντίον των μπολσεβίκων.

Συμφέροντα που εξυπηρετούσε η παρουσία της Ελλάδας στη Μικρά Ασία:

·        Περιόριζε τις ιταλικές επιδιώξεις στην περιοχή.

·        Παρείχε στήριξη στις μικρές βρετανικές δυνάμεις που έλεγχαν στα Στενά.

Η απόβαση του ελληνικού στρατού στη Σμύρνη και οι αντιδράσεις:

·        Μετά από απόφαση του συμβουλίου του Παρισιού Έλληνες στρατιώτες αποβιβάστηκαν στη Σμύρνη, στις 2 Μαΐου 1919, και κατέλαβαν την πόλη και μια περιοχή 17.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων γύρω από αυτή.

·        Οι Έλληνες της Μικράς Ασίας δέχτηκαν το γεγονός με ενθουσιασμό.

·        Οι Τούρκοι αντέδρασαν αρνητικά.

·        Από την πρώτη στιγμή σημειώθηκαν αιματηρά επεισόδια με ευθύνη και των δύο πλευρών.

·        Οι Ιταλοί, που είχαν δυνάμεις στα νότια της ελληνικής ζώνης, δυσαρεστήθηκαν καθώς διεκδικούσαν κι εκείνοι τη Σμύρνη.

ΕΝΟΤΗΤΑ 36

Ο Ελληνισμός της δυτικής Μικράς Ασίας και του Πόντου

Ο Ελληνισμός της δυτικής Μικράς Ασίας

·        Από τα μέσα του 19ου αιώνα πολλοί Έλληνες μετανάστευσαν στη Μικρά Ασία εξαιτίας των μεταρρυθμίσεων του Χάτι Χουμαγιούν και των θετικών οικονομικών προοπτικών.

·        Αν και οι μουσουλμανικοί πληθυσμοί αποτελούσαν την πλειονότητα, οι ελληνορθόδοξες κοινότητες είχαν έντονη παρουσία.

·        Οι Έλληνες ήταν πλειονότητα στη Σμύρνη, ενώ διέθεταν σημαντική παρουσία και σε άλλες πόλεις.

·        Η οικονομική και πνευματική δραστηριότητα των Ελλήνων:

Ø      Ασχολούνταν κυρίως με το εμπόριο και τις επιχειρήσεις.

Ø      Λειτουργούσαν πολλά ελληνικά σχολεία.

Ø      Υπήρχαν τυπογραφεία, όπου εκδίδονταν ελληνικά βιβλία και εφημερίδες.  

Ο Ελληνισμός του Πόντου

·        Ζούσε οργανωμένος σε ελληνορθόδοξες κοινότητες.

·        Μεγάλα εμπορικά κέντρα: Τραπεζούντα, Κερασούντα, Σαμψούντα

·        Κέντρο της ελληνικής παιδείας υπήρξε το «Φροντιστήριον της Τραπεζούντας», που είχε ιδρυθεί στα τέλη του 17ου αιώνα.

Οι διωγμοί του Μικρασιατικού Ελληνισμού

Αιτίες:

·        η ενίσχυση του τουρκικού εθνικισμού,

·        η επιδίωξη ισχυρών γερμανικών συμφερόντων να κερδίσουν κυρίαρχη θέση στην οθωμανική οικονομία.

Μέτρα εκδίωξης των Μικρασιατών Ελλήνων:

·      150.000 Έλληνες εκτοπίστηκαν στην ενδοχώρα με το επιχείρημα ότι θα έθεταν σε κίνδυνο τις τουρκικές πόλεις αν δέχονταν ελληνική επίθεση.

·      Οργανώθηκαν τα τάγματα εργασίας στα οποία κατατάσσονταν άνδρες άνω των 45 ετών, που οδηγούνταν για αγγαρείες σε λατομεία και δημόσια έργα στο εσωτερικό της χώρας, όπου εξοντώθηκαν κατά χιλιάδες.

Η κίνηση αυτονόμησης στον Πόντο

·        Στα τέλη του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου εκδηλώθηκε αυτονομιστική κίνηση των Ελλήνων του Πόντου στη βάση του δικαιώματος της αυτοδιάθεσης των λαών.

·        Τον Ιαν. του 1920 ιδρύθηκε ομόσπονδο Ποντοαρμενικό κράτος σε εδάφη που κατοικούσαν Πόντιοι και Αρμένιοι, το οποίο αναγνωρίστηκε από τη συνθήκη των Σεβρών αλλά η ζωή του υπήρξε σύντομη.

ΕΝΟΤΗΤΑ 37

Το τουρκικό εθνικό κίνημα

Τα πρώτα βήματα του τουρκικού εθνικού κινήματος και οι στόχοι του:

Οι μουσουλμανικοί-τουρκικοί πληθυσμοί του οθωμανικού κράτους αντέδρασαν στην κατάληψη της χώρας τους από τα στρατεύματα της Αντάντ à Ο Μουσταφά Κεμάλ άρχισε την οργάνωση κινήματος αντίστασης στην Ανατολή à Σε σύσκεψη στην Αμάσεια του Πόντου τον Ιούνιο του 1919, ο Κεμάλ έθεσε ως στόχο την οργάνωση ενός κινήματος που θα σκόπευε στη δημιουργία ενός νέου τουρκικού εθνικού κράτους.

Τα συνέδρια του κινήματος και η διατύπωση της εθνική διακήρυξης:

·        Τα συνέδρια πραγματοποιήθηκαν το καλοκαίρι και το φθινόπωρο του 1919, στο Ερζερούμ και στη Σεβάστεια.

·        Συμμετείχαν αντιπρόσωποι τουρκικών οργανώσεων αντίστασης από όλη τη χώρα.

·        Έγιναν αποδεκτοί οι στόχοι που είχαν διατυπωθεί στην Αμάσεια και ηγέτης αναδείχτηκε ο Κεμάλ.

·        Συντάχτηκε η εθνική διακήρυξη, δηλαδή ένα πολιτικό πρόγραμμα αγώνα των Τούρκων για την ανεξαρτησία τους.

·        Ο Σουλτάνος και οι Δυνάμεις αντιμετώπισαν το κίνημα ως ανταρσία και το καταδίκασαν.

Η νίκη των Κεμαλικών στις εκλογές και η Α΄ Μεγάλη Εθνοσυνέλευση:

·        Ο Κεμάλ όρισε ως έδρα του κινήματος την Άγκυρα.

·        Οι Κεμαλικοί στις γενικές εκλογές κέρδισαν την πλειοψηφία στην οθωμανική Βουλή, η οποία υιοθέτησε την εθνική διακήρυξη, που ονομάστηκε από τότε Εθνικό Συμβόλαιο.                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                         

·        Οι Βρετανοί διέλυσαν τη Βουλή στην Κωνσταντινούπολη.

·        Ο Κεμάλ συγκάλεσε την Α΄ Μεγάλη Εθνοσυνέλευση της Τουρκίας στην Άγκυρα, όπου ψηφίστηκε το νέο σύνταγμα, σύμφωνα με το οποίο:

Ø      η χώρα θα ονομαζόταν Τουρκία,

Ø      καταργούνταν ο θρησκευτικός χαρακτήρας του κράτους και θεσπιζόταν το κοσμικό κράτος,

Ø      η εκτελεστική εξουσία ασκούνταν από τη Μεγάλη Εθνοσυνέλευση.

·        Ο Κεμάλ αναδείχτηκε αρχηγός του κράτους και πρωθυπουργός.

Οι ενέργειες  των Κεμαλικών στη Μικρά Ασία

·        Αφού διέλυσαν το Ποντοαρμενικό κράτος (Νοέμ. 1920), οι Κεμαλικοί στράφηκαν στη Μικρά Ασία.

·        Η μικρασιατική εκστρατεία εξελίχθηκε σε σύγκρουση δύο αντίπαλων εθνικών στρατών, του ελληνικού και του τουρκικού. 

Τα σχεδιαγράμματα προέρχονται από το διαδίκτυο.

ΕΝΟΤΗΤΑ 38

Ο μικρασιατικός πόλεμος (1919-1922)

Η ελληνική διοίκηση της Μικράς Ασίας

·        Η ελληνική διοίκηση εγκαταστάθηκε στη Σμύρνη παράλληλα με την απόβαση του ελληνικού στρατού.

·        Ύπατος αρμοστής ορίστηκε ο Αριστείδης Στεργιάδης, η πολιτική του οποίου προκάλεσε αντιδράσεις μεταξύ των Ελλήνων.

·        Οι ελληνικές αρχές επιτέλεσαν σημαντικό έργο στην οικονομία, στην εκπαίδευση, στην υγεία και στην επανεγκατάσταση των προσφύγων.  

Οι επιχειρήσεις του ελληνικού στρατού έως το καλοκαίρι του 1920.

·        Ο ελληνικός στρατός κατέλαβε τα εδάφη για τα οποία είχε εντολή.

·        Ο Βενιζέλος πήρε από το συνέδριο του Παρισιού άδεια επέκτασης της ελληνικής ζώνης κατοχής και έτσι ο ελληνικός στρατός κατέλαβε την Α. Θράκη και προέλασε σε βάθος 100-150 χλμ. στη Μικρά Ασία.

Η απόρριψη της συνθήκης των Σεβρών από το τουρκικό κίνημα αντίστασης

Ο Κεμάλ απέρριψε τη συνθήκη και οι σύμμαχοι άρχισαν να επιφυλάσσονται για την ελληνική παρουσία στη Μ. Ασία.

Οι εκλογές του 1920 και η επάνοδος του Κωνσταντίνου

      Το οξυμένο πολιτικό κλίμα:

·        Δολοφονική απόπειρα κατά του Βενιζέλου στο Παρίσι.

·        Δολοφονία του αντιβενιζελικού Ίωνα Δραγούμη στην Αθήνα.

Οι εκλογές:

·        Ο Βενιζέλος προκήρυξε εκλογές αμέσως μετά την επιτυχία των Σεβρών.

·        Απέναντι στο Βενιζέλο σχηματίστηκε μια αντιβενιζελική συμμαχία με ηγέτη το Δημήτριο Γούναρη που υποσχόταν τον τερματισμό του πολέμου.

·        Ο αιφνίδιος θάνατος του Αλέξανδρου, που εκτελούσε χρέη βασιλιά, έδωσε στις εκλογές μορφή δημοψηφίσματος για την επιστροφή ή όχι του Κωνσταντίνου στην Ελλάδα.

·        Οι εκλογές έγιναν τελικά το Νοέμβριο του 1920 και ο Βενιζέλος ηττήθηκε.

·        Η φιλοβασιλική κυβέρνηση οργάνωσε δημοψήφισμα και ο Κωνσταντίνος επανήλθε το Δεκ. του 1920.

Διπλωματικές επιτυχίες του τουρκικού κινήματος αντίστασης

·        Οι Δυνάμεις χρησιμοποίησαν ως πρόφαση την επιστροφή του Κωνσταντίνου  προκειμένου να αλλάξουν τη στάση τους απέναντι στην Ελλάδα. 

·        Διπλωματικές κινήσεις του Κεμάλ:

Ø      συμφωνία συνεργασίας με τη Σοβιετική Ένωση (Μάρτ. 1921),

Ø      συμφωνίες με Γαλλία (Μάρτ. & Οκτ. 1921) και Ιταλία (Μάρτ. 1921).

·        Οι ελληνικές δυνάμεις είχαν πλέον μόνο την αγγλική υποστήριξη αλλά και αυτή σε διπλωματικό επίπεδο.

Οι εξελίξεις έως τον Αύγουστο του 1922

·        Η κυβέρνηση και ο Κωνσταντίνος αποφάσισαν να συνεχίσουν τον πόλεμο.

·        Επίθεση του ελληνικού στρατού το καλοκαίρι του 1921 μέχρι το Σαγγάριο à ισχυρή αντίσταση των Τούρκων à υποχώρηση στη γραμμή Εσκί Σεχίρ-Κιουτάχεια-Αφιόν Καραχισάρ.   

·        Ο Κεμάλ, ενισχυμένος πλέον, εμφανιζόταν αδιάλλακτος.

·        Στην Αθήνα ενισχύονταν οι αντιπολιτευτικές φωνές και οξυνόταν η οικονομική κρίση.

·        Στις 13 Αυγ. 1922 εκδηλώθηκε η τουρκική αντεπίθεση, η ελληνική άμυνα κατέρρευσε και ο μικρασιατικός ελληνισμός πήρε το δρόμο της προσφυγιάς.  

 ΕΝΟΤΗΤΑ 39

               Εξελίξεις σε Ελλάδα και Τουρκία μετά τον μικρασιατικό πόλεμο

Ελλάδα: Το κίνημα του 1922

·        To Σεπτ. του 1922 εκδηλώθηκε στρατιωτικό κίνημα που ζητούσε:

Ø      την παραίτηση του βασιλιά Κωνσταντίνου,

Ø      τη διάλυση της Βουλής και το σχηματισμό νέας κυβέρνησης που θα είχε την εμπιστοσύνη της Αντάντ,

Ø      την ενίσχυση του μετώπου στη Θράκη για να μη χαθούν κι άλλα εδάφη.

·        Επικεφαλής του κινήματος ήταν οι Ν. Πλαστήρας και Σ. Γονατάς.

·        Οι κινηματίες εγκατέστησαν επαναστατική κυβέρνηση, ενώ ο Κωνσταντίνος είχε ήδη εγκαταλείψει τη χώρα αφήνοντας στο θρόνο το γιο του Γεώργιο Β΄.

Η ανακωχή των Μουδανιών

·        Η επαναστατική κυβέρνηση υπό την πίεση των κεμαλικών απειλών και της Αγγλίας αποδέχτηκε την ανακωχή των Μουδανιών. 

·        Στα μέσα Νοέμβ. του 1922 ολοκληρώθηκε η εκκένωση της Α. Θράκης από τον ελληνικό στρατό και το ντόπιο ελληνικό πληθυσμό.

Ελλάδα: Η «δίκη των έξι»

·        Η επαναστατική κυβέρνηση σύστησε έκτακτο στρατοδικείο στο οποίο παραπέμφθηκαν ως υπαίτιοι της ήττας οκτώ κορυφαία στελέχη της βασιλικής παράταξης: Δ. Γούναρης, Ν. Στράτος, Π. Πρωτοπαπαδάκης, Γ. Μπαλτατζής, Ν. Θεοτόκης, Γ. Χατζηανέστης, Μ. Γούδας και Ξ. Στρατηγός.

·        Το Νοέμβ. 1922 καταδικάστηκαν σε θάνατο και εκτελέστηκαν οι έξι πρώτοι.

Η συνθήκη της Λοζάνης (1923)

·        Υπογράφτηκε στις 24 Ιουλίου 1923 στη Λοζάνη της Ελβετίας και προέβλεπε:

Ø      την  αναγνώριση της τουρκικής κυριαρχίας σε Μ. Ασία και Α. Θράκη,

Ø      την παραχώρηση της Ίμβρου και της Τενέδου στην Τουρκία.

·        Στη συνθήκη ενσωματώθηκε ελληνοτουρκική σύμβαση ανταλλαγής πληθυσμών (Ιαν. 1923), σύμφωνα με την οποία όλοι οι ορθόδοξοι χριστιανοί της Τουρκίας έπρεπε να μετοικήσουν στην Ελλάδα και όλοι οι μουσουλμάνοι της Ελλάδας στην Τουρκία. Εξαιρέθηκαν:

Ø      το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως και οι Έλληνες της Κωνσταντινούπολης, της Ίμβρου και της Τενέδου,

Ø      οι μουσουλμάνοι της Δ. Θράκης.  

Κοινωνικές και πολιτικές εξελίξεις στην Ελλάδα

Το έργο της  επαναστατικής κυβέρνησης:

·        Προχώρησε στην απαλλοτρίωση και διανομή γαιών σε ακτήμονες.

·        Υιοθέτησε το γρηγοριανό ημερολόγιο.

Οι εκλογές του 1923:

·        Η επαναστατική κυβέρνηση παρέδωσε την εξουσία.

·        Στις εκλογές του Δεκ. 1923 συμμετείχαν το Κόμμα Φιλελευθέρων του Ελ. Βενιζέλου και η Δημοκρατική Ένωση του Αλ. Παπαναστασίου, ενώ τα φιλοβασιλικά κόμματα απείχαν.

·        Ο Γεώργιος Β΄ υποχρεώθηκε να φύγει στο εξωτερικό και αντιβασιλέας ορίστηκε ο Π. Κουντουριώτης.

Κοινωνικές και πολιτικές εξελίξεις στην Τουρκία

·        Ο Μουσταφά Κεμάλ έγινε πρόεδρος της Τουρκικής Δημοκρατίας.

·        Έχοντας ως πρότυπο οργάνωσης τα δυτικά κράτη, ο Κεμάλ:

Ø      οργάνωσε συστήματα υγείας και εκπαίδευσης,

Ø      αντικατέστησε το οθωμανικό αλφάβητο με το λατινικό,

Ø      κατάργησε την πολυγαμία,

Ø      παραχώρησε δικαίωμα ψήφου στις γυναίκες,

Ø      απαγόρευσε στους άνδρες να φορούν φέσι και στις γυναίκες φερετζέ,

Ø      επέβαλε τη χρήση οικογενειακών επιθέτων. 

Μικρασιατικός πολιτισμός

Μικρασιατική κουζίνα

Τελ σεγιριγκλί πιλάφ

Υλικά

 1 ποτήρι νερού ρύζι, 2 ½ ποτήρια ζωμό κρέατος, 1 χούφτα φιδέ, 3 κουταλιές βούτυρο, αλάτι, πιπέρι.

Εκτέλεση

 Πλένουμε το ρύζι και το σουρώνουμε. Σε κατσαρόλα λιώνουμε τις 2 κουταλιές βούτυρο, ρίχνουμε το φιδέ και σοτάρουμε μέχρι να ροδίσει. Προσθέτουμε αμέσως το ρύζι και ανακατεύουμε αρκετές φορές. Προσθέτουμε το ζωμό του κρέατος, το αλάτι, το πιπέρι και μαγειρεύουμε σε χαμηλή φωτιά. Όταν το φαγητό απορροφήσει το ζωμό, προσθέτουμε 1 κουταλιά λιωμένο βούτυρο.

Ιτς πιλάφ

Υλικά

 1 ποτήρι ρύζι νυχάκι, 2 ποτήρια ζωμό από κοτόπουλο, 250 γρ. εντόσθια πουλιών, 2 κουταλιές σούπας βούτυρο γάλακτος, ½ ματσάκι άνηθο ψιλοκομμένο, 50 γρ. μαύρες σταφίδες (που τις μουσκεύουμε για να φουσκώσουν), 100 γρ. κάστανα, βρασμένα και ψιλοκομμένα, αλάτι, πιπέρι, κουκουνάρι, κανέλα, ζάχαρη

Εκτέλεση

 Σοτάρουμε τα εντόσθια ψιλοκομμένα με μία κουταλιά βούτυρο. Καβουρδίζουμε τα κουκουνάρια σε τηγάνι, τα προσθέτουμε στα εντόσθια μαζί με το ζωμό, τις σταφίδες, τα κάστανα, τον άνηθο ψιλοκομμένο, την κανέλα, τη ζάχαρη, το αλάτι και το πιπέρι. Αφού πάρουν 2-3 βράσεις, ρίχνουμε το ρύζι, χαμηλώνουμε τη φωτιά και μαγειρεύουμε το πιλάφι για 10 λεπτά. Στη συνέχεια κατεβάζουμε την κατσαρόλα από τη φωτιά και σκεπάζουμε το ρύζι με καθαρή πετσέτα για να απορροφήσει τους υδρατμούς. Ύστερα από ένα τέταρτο είναι έτοιμο για να το σερβίρουμε. 

Κρέας με μακαρόνια (ροσμπίφ) 

Υλικά

 1 κιλό μοσχάρι χωρίς κόκαλο, 1 φλιτζάνι λάδι, 3 κουταλιές βούτυρο φρέσκο, 1 κρεμμύδι τριμμένο, 2 σκελίδες σκόρδο, 1 ποτηράκι κρασί, 3-4 πολτοποιημένες ντομάτες ώριμες, αλάτι, πιπέρι, 1 πακέτο μακαρόνια χοντρά

Εκτέλεση

Πλένουμε το κρέας χωρίς να το κόψουμε. Με μυτερό μαχαίρι ανοίγουμε μικρές τρύπες σε διάφορα σημεία του και βάζουμε μέσα μικρά κομμάτια σκόρδο. Αλείφουμε την επιφάνεια του κρέατος με βούτυρο και το αλατοπιπερώνουμε. Βάζουμε σε κατσαρόλα 1 κουταλιά βούτυρο και το λάδι να κάψουν και σοτάρουμε το κρεμμύδι. Ρίχνουμε στη συνέχεια το κρέας και το γυρνάμε απ' όλες του τις πλευρές, για να αποκτήσει ομοιόμορφο χρώμα. Το σβήνουμε με το κρασί, προσθέτουμε λίγο ζεστό νερό και το αφήνουμε να βράσει με σκεπασμένη κατσαρόλα. Το γυρνάμε κατά διαστήματα. Μόλις βράσει, προσθέτουμε τις ντομάτες και αφήνουμε λίγο να «δέσει» η σάλτσα. Σε άλλη κατσαρόλα βράζουμε, σουρώνουμε τα μακαρόνια και κατόπιν τα περιχύνουμε με καυτό βούτυρο. Σερβίρουμε το κρέας κομμένο σε μικρές φέτες, ρίχνουμε τη σάλτσα στα μακαρόνια και πασπαλίζουμε με τριμμένη παρμεζάνα.

Ρύζι με φιστίκια 

Υλικά

 1/4 φλιτζανιού φυτίνη ή άλλο βούτυρο, 1/4 φλιτζανιού κρεμμύδι ψιλοκομμένο, 1/2καρότο κομμένο σε κυβάκια, 1 φλιτζάνι ρύζι άσπρο σπυρωτό, ½ φλιτζάνι ρύζι άγριο (μαύρο ή κίτρινο), 2 φλιτζάνια ζωμό κρέατος ή κότας, 1 κουταλάκι αλάτι, ½ φλιτζάνι φιστίκια χοντροκομμένα, ½ φλιτζάνι μαϊντανό ψιλοκομμένο.

Εκτέλεση

Σε μεγάλη κατσαρόλα λιώνουμε το βούτυρο και σοτάρουμε το κρεμμύδι και το καρότο μέχρι να μαραθούν καλά. Ρίχνουμε το ρύζι και ανακατεύουμε για 1 λεπτό. Προσθέτουμε το ζωμό και το αλάτι, σκεπάζουμε την κατσαρόλα και σιγοβράζουμε το φαγητό για 20-25 λεπτά ώσπου να απορροφηθεί όλο το υγρό. Στο τέλος ρίχνουμε τα φιστίκια και το μαϊντανό, ανακατεύουμε και κατεβάζουμε την κατσαρόλα από τη φωτιά. Σερβίρουμε το φαγητό ζεστό.

Κρέας με πατάτες (ραγού)

Υλικά

 1 κιλό μοσχάρι κομμένο σε μερίδες, 1 κιλό πατάτες, 4 ντομάτες μεγάλες ώριμες και πολτοποιημένες, ½ φλιτζάνι ελαιόλαδο, 2 πιπεριές πράσινες ψιλοκομμένες, 1 κρεμμύδι τριμμένο, αλάτι, πιπέρι

Εκτέλεση

 Σοτάρουμε στο λάδι το κρεμμύδι, ρίχνουμε το κρέας και το γυρίζουμε, ώστε να ροδίσει ομοιόμορφα απ' όλες τις πλευρές του. Προσθέτουμε 1 ποτήρι νερό και το αφήνουμε για 30 λεπτά περίπου με κλειστό καπάκι να βράσει. Στη συνέχεια προσθέτουμε τις ντομάτες και σκεπασμένο το αφήνουμε να βράσει για άλλα 30 λεπτά. Καθαρίζουμε και κόβουμε κυδωνάτες (ή σε χοντρές φέτες) τις πατάτες. Τις τηγανίζουμε λίγο σε καυτό λάδι μέχρι να ροδίσουν, στραγγίζουμε το λάδι τους σε χαρτί κουζίνας και τις προσθέτουμε στο κρέας μαζί με τις πιπεριές, το αλάτι και το πιπέρι. Συνεχίζουμε το βράσιμο μέχρι να μαλακώσουν οι πατάτες. 

Κρέας με φασολάκια

Υλικά

 1 κιλό μοσχάρι (ποντίκι), 1 μεγάλο κρεμμύδι τριμμένο, 1 ματσάκι μαϊντανό ψιλοκομμένο, 1 φλιτζάνι λάδι, 1 κιλό ντομάτες ώριμες πολτοποιημένες, ½ κιλό φασολάκια φρέσκα, αλάτι, πιπέρι.

Εκτέλεση

Σοτάρουμε το κρεμμύδι στο λάδι. Κόβουμε το κρέας σε μερίδες και το ρίχνουμε στην κατσαρόλα. Προσθέτουμε ένα ποτήρι νερό και το αφήνουμε να βράσει με κλειστό καπάκι για 1 ώρα περίπου. Στη συνέχεια ρίχνουμε τις ντομάτες, το αλάτι, το πιπέρι και τον ψιλοκομμένο μαϊντανό. Πλένουμε και καθαρίζουμε τα φασολάκια, τα προσθέτουμε στο κρέας αφήνοντας τα να σιγοβράσουν μέχρι να μαλακώσουν. 

Μελιτζάνες σις κεμπάπ

Υλικά

 12 μελιτζάνες αργίτικες, 2 κουταλιές αλάτι, 2 κουταλιές βούτυρο, 6 πιπεριές πράσινες, 2 κουταλιές λάδι, 1 κιλό μοσχάρι (ψαχνό), 1 κρεμμύδι τριμμένο, 1 κουταλάκι πελτέ ντομάτας, 3 ντομάτες μεσαίες πολτοποιημένες, 5 ποτήρια νερό, ½ κουταλάκι ρίγανη, 2 σκελίδες σκόρδο τριμμένο, 2 φύλλα δάφνης, ½ κουταλάκι μαύρο πιπέρι σε κόκκους, 1 ματσάκι μαϊντανό ψιλοκομμένο, 1 κουταλιά αλεύρι.

Εκτέλεση

 Κόβουμε τα κοτσάνια από τις μελιτζάνες και καθαρίζουμε τη φλούδα κυκλικά (καθαρίζουμε μία λωρίδα και αφήνουμε μία με τη φλούδα). Τις αλατίζουμε και τις αφήνουμε να μείνουν 1 ώρα. Κατόπιν τις ξεπλένουμε και τις στραγγίζουμε. Σε τηγάνι τηγανίζουμε στο λάδι τις μελιτζάνες για 1 λεπτό και τις τοποθετούμε σε ένα πιάτο. Καθαρίζουμε τις πιπεριές και τις κόβουμε πρώτα κάθετα στα τέσσερα και μετά στη μέση (8 κομμάτια). Σε ένα μικρό τουλπάνι, βάζουμε τη ρίγανη, το σκόρδο, τη δάφνη, τους κόκκους του πιπεριού και το μαϊντανό, τα δένουμε και τα αφήνουμε στην άκρη. Σε κατσαρόλα σοτάρουμε στο βούτυρο το κρέας μέχρι να ροδίσει, για 8-10 λεπτά. Ρίχνουμε το κρεμμύδι και τα αφήνουμε να σοταριστούν άλλα 2 λεπτά. Προσθέτουμε τον πελτέ, τις πολτοποιημένες ντομάτες και το αλεύρι και τα αφήνουμε να βράσουν άλλα 2 λεπτά. Ανακατεύουμε όλα τα υλικά πολύ καλά και προσθέτουμε το αλάτι, το νερό, το τουλπάνι με τα μπαχαρικά και τα αφήνουμε να βράσουν αφαιρώντας τον αφρό με τρυπητή κουτάλα. Σκεπάζουμε την κατσαρόλα και τα σιγοβράζουμε για 40 λεπτά. Βγάζουμε το κρέας από την κατσαρόλα με τρυπητή κουτάλα, παίρνουμε μικρές σούβλες και περνάμε εναλλάξ ένα κομμάτι μελιτζάνα, 2-3 κομματάκια κρέας, ένα κομμάτι πιπεριά και στο τέλος βάζουμε ένα κομμάτι κρέας. Επαναλαμβάνουμε την ίδια διαδικασία μέχρι να τελειώσουν τα υλικά. Βάζουμε τις σούβλες σε ταψί και τις περιχύνουμε με τη σάλτσα. Σκεπάζουμε το ταψί με αλουμινόχαρτο και ψήνουμε σε μέτριο φούρνο για 35 λεπτά.

Αρνί γκιούλμπασι

Υλικά

 1 μπούτι αρνίσιο ολόκληρο, 4-5 σκελίδες σκόρδο ψιλοκομμένες, αλάτι, πιπέρι, βούτυρο ή φυτίνη, 1 λεμόνι το χυμό, ½ κουταλιά μουστάρδα.

Εκτέλεση

 Πλένουμε και στραγγίζουμε το κρέας. Με μυτερό μαχαίρι ανοίγουμε τρύπες και τις γεμίζουμε με μικρά κομμάτια σκόρδου. Το πασπαλίζουμε με αλάτι, πιπέρι και το χυμό λεμονιού και το αλείφουμε με τη μουστάρδα και τέλος με το βούτυρο. Το βάζουμε σε 2 λαδόκολλες, το τυλίγουμε και το δένουμε σφικτά με σπάγκο. Το ψήνουμε σε μέτριο φούρνο για 3 ώρες περίπου.

Χιουνκιάρ μπεγεντί με τας κεμπάπ

Υλικά

3 μεγάλες στρογγυλές μελιτζάνες, 100 γρ. αλεύρι, 3 κουταλιές βούτυρο, αλάτι, 1 ½ ποτήρι γάλα, 1 ποτήρι τριμμένο κεφαλοτύρι, 1 λεμόνι το χυμό.

Εκτέλεση

Τρυπάμε τις μελιτζάνες μ' ένα μαχαίρι σε διάφορα σημεία. Αφαιρούμε τα φύλλα τους και τις ψήνουμε στα κάρβουνα ή στη σχάρα. Τις γυρίζουμε συνεχώς μέχρι να σκουρύνουν και να γίνουν πλακί. Βάζουμε σ' ένα δοχείο νερό και το χυμό ενός λεμονιού, ρίχνουμε μέσα τις ψημένες μελιτζάνες και τις αφήνουμε να μείνουν για 15 λεπτά. Κόβουμε το κοτσάνι και τις ξεφλουδίζουμε. Αφαιρούμε τους σπόρους, τις βάζουμε σ' ένα τρυπητό, τις κόβουμε σε μικρά κομματάκια και τις στραγγίζουμε. Καίμε λίγο το βούτυρο σε μια κατσαρόλα, ρίχνουμε το αλεύρι και ανακατεύουμε με ένα σύρμα πολύ καλά σε χαμηλή φωτιά. Προσθέτουμε τις μελιτζάνες και ανακατεύουμε συνεχώς. Στο μεταξύ βράζουμε το γάλα. Δυναμώνουμε λίγο τη φωτιά και ανακατεύουμε το μείγμα της μελιτζάνας προσθέτοντας λίγο λίγο το γάλα και το αλάτι. Ανακατεύουμε με δύναμη μέχρι το μείγμα να γίνει πουρές. Προσθέτουμε το τυρί και σβήνουμε τη φωτιά. 

Κιοσκέκι (φαγητό του γάμου)

Υλικά

 κρέας χωρίς κόκαλα, σιτάρι μουσκεμένο 1-2 μέρες στο νερό που έχει τριφτεί και έχει φύγει ο φλοιός, αρκετά κρεμμύδια. 

Εκτέλεση

 Σ' ένα καζάνι βάζομε όλα τα υλικά αρκετό νερό και ανάλογο αλάτι. Βράζομε 4-5 ώρες μέχρι να γίνει ένα ομοιογενές μίγμα σαν κρέμα. Σερβίρεται ζεστό.

Γιουβαρλάκια ανατολίτικα

Υλικά 

Για τov κιμά: ½ κιλό κιμά μοσχαρίσιο, 1 κρεμμύδι ψιλοκομμένο, 1 αυγό, αλάτι, πιπέρι.

Για τη σάλτσα: 4 κρεμμύδια μέτρια, 4 καρότα, 4 πατάτες μέτριες, λίγο σέλινο, λίγο μαϊντανό,ψιλοκομμένο, 3 κουταλιές χυμό ντομάτας, αλάτι, πιπέρι, 1 φλιτζάνια λάδι, 3-4 ποτήρια νερό.

Εκτέλεση

 Αφού ζυμώσουμε τον κιμά, τον πλάθουμε σε μικρές μπάλες και τις τοποθετούμε σε δίσκο με αλεύρι για να μην κολλήσουν. Για τη σάλτσα: Βάζουμε σε κατσαρόλα τα κρεμμύδια, τα καρότα, τις πατάτες το σέλινο, το μαϊντανό και το χυμό ντομάτας. Προσθέτουμε 3-4 ποτήρι νερό, το αλάτι, το πιπέρι και 1 φλιτζάνι λάδι και τ' αφήνουμε να βράσει για 15 λεπτά. Στη συνέχεια ρίχνουμε προσεκτικά με ένα κουτάλι τα γιουβαρλάκια ένα ένα στην κατσαρόλα με τα υπόλοιπα υλικά και τ' αφήνουμε να βράσουν όλα μαζί σε μέτρια φωτιά για άλλα 20 λεπτά περίπου. 

Κόκορας κρασάτος 

Υλικά

 1 κόκορας μέτριου μεγέθους, 1/4 φλιτζανιού βούτυρο, 1 κουταλιά κοφτή αλάτι, πιπέρι, 2 κουταλιές αλεύρι, 2 κουταλιές κονιάκ, 1 φλιτζάνι κρασί κόκκινο ή άσπρο, 1 σκελίδα σκόρδο λιωμένη, 2-3 κλωνάρια μαϊντανό, 2 φύλλα δάφνης, 10-12 κρεμμυδάκια κοκκάρια μέτρια, 1 ψωμί σε φέτες (φόρμα ή του τοστ).
Εκτέλεση

 Καθαρίζουμε, πλένουμε και κόβουμε σε μερίδες τον κόκορα. Ζεσταίνουμε σε τηγάνι το βούτυρο και ροδίζουμε τις μερίδες του κρέατος απ' όλες τις πλευρές. Κατόπιν μεταφέρουμε τα κομμάτια σε κατσαρόλα και τα αλατοπιπερώνουμε. Στο τηγάνι όπου ροδίσαμε τον κόκορα ρίχνουμε το αλεύρι και το ανακατεύουμε μέχρι να «ξανθύνει» λίγο. Ρίχνουμε το κονιάκ. το κρασί και το σκόρδο. Προσθέτουμε το μαϊντανό, τα φύλλα της δάφνης, ½ φλιτζάνι νερό και τα αφήνουμε να πάρουν μια βράση. Ρίχνουμε τη σάλτσα στην κατσαρόλα με τον κόκορα, ανάβουμε τη φωτιά και αφήνουμε να βράσουν όλα μαζί. Σε άλλη κατσαρόλα, ζεματίζουμε σε νερό τα κρεμμύδια, τα στραγγίζουμε και τα προσθέτουμε στην κατσαρόλα με τον κόκορα. Συνεχίζουμε το βράσιμο για 40 λεπτά. Στη συνέχεια τηγανίζουμε τις φέτες του ψωμιού σε αρκετό βούτυρο, τις στρώνουμε γύρω γύρω στην πιατέλα και στη μέση βάζουμε τον κόκορα. Γαρνίρουμε με λίγο ψιλοκομμένο μαϊντανό. Προαιρετικά μπορούμε να προσθέσουμε στον κόκορα την ώρα του βρασίματος μανιτάρια.

Λαχματζούν 

Υλικά

 500 γρ. αλεύρι, λίγο νερό, 30 γρ. μαγιά, λίγο αλάτι

Για τη γέμιση: 200 γρ. κιμά μοσχαρίσιο (όχι πολύ στεγνό περασμένο 2 φορές από τη μηχανή του κιμά), 2 κρεμμύδια τριμμένα, λίγο μαϊντανό ψιλοκομμένο, 3 πιπεριές τριμμένες, αλάτι, πιπέρι, 1 ντομάτα ώριμη πολτοποιημένη, 1 κουταλιά πελτέ ντομάτας, ½ σκελίδα σκόρδο λιωμένη, ½ φλιτζάνι ελαιόλαδο.

Εκτέλεση

 Για τη ζύμη

 Αδειάζουμε το αλεύρι σε μια λεκάνη, ανοίγουμε μια λακκουβίτσα στο κέντρο, ρίχνουμε το νερό, το αλάτι και τη μαγιά διαλυμένη σε λίγο χλιαρό νερό και ζυμώνουμε δυνατά για αρκετή ώρα μέχρι να σχηματιστεί μια ομοιόμορφη μαλακή ζύμη. Αν χρειαστεί, προσθέτουμε νερό. Χωρίζουμε τη ζύμη σε 8 ίσες μπάλες και τις αφήνουμε να «σταθούν» σε ζεστό μέρος, για ½ ώρα περίπου, για να φουσκώσουν. 

Για τη γέμιση

 Αναμειγνύουμε πολύ καλά τον κιμά με τα κρεμμύδια, το σκόρδο, το μαϊντανό, τις πιπεριές, την ντομάτα, τον πελτέ, το ελαιόλαδο, το αλάτι και το πιπέρι. Ανοίγουμε μια-μια τις μπάλες της ζύμης με τον πλάστη σχηματίζοντας μεγάλες στρογγυλές πίτες πάχους ενός δαχτύλου. Απλώνουμε στις πίτες μια λεπτή στρώση γέμισης και τις τοποθετούμε σε λαδωμένη λαμαρίνα. Ψήνουμε τις πίτες για 8-10 λεπτά στους 270°C στην κάτω θέση του φούρνου. Μόλις ψηθούν, τις σερβίρουμε σε πιάτο γαρνίροντας με λεπτές φέτες ντομάτας, κρεμμύδι κομμένο σε λεπτές ροδέλες, φυλλαράκια μαϊντανό και μισό λεμόνι.

Ατζέμ πιλάφι

Υλικά

 1 κιλό αρνάκι γάλακτος, 1 κρεμμύδι μέτριο ψιλοκομμένο ,3/4 φλιτζάνι τσαγιού βούτυρο η φυτίνη, 2 κουταλάκια τσαγιού κοφτά αλάτι ,λίγο πιπέρι ,1 1/2 φλιτζάνι τσαγιού πολτοποιημένης ντομάτας ,2 φλιτζάνια τσαγιού ρύζι (τύπου μπάρμπα Μπεν)

Εκτέλεση

 Κόβουμε το αρνάκι σε μικρά κομμάτια και αφού ζεσταίνουμε το 1/2 βούτυρο μέσα σε μια κατσαρόλα ρίχνουμε το αρνί με το ψιλοκομμένο κρεμμύδι και τα τσιγαρίζουμε ρίχνοντας αμέσως μετά το αλάτι, το πιπέρι και τη πολτοποιημένη ντομάτα με ένα φλιτζάνι νερό, κατεβάζουμε τη θερμοκρασία λίγο και τα αφήνουμε να σιγοβράσουν για περίπου μισή ώρα.
Σε μία άλλη κατσαρόλα ρίχνουμε το άλλο μισό βούτυρο και όταν ζεσταθεί ρίχνουμε 3 φλυτζάνια ζεστό νερό και το ρύζι ανακατεύοντας και αμέσως μετά προσθέτουμε το κρέας με το ζουμί του και το αφήνουμε σε μέτρια φωτιά για 20 λεπτά.

Μικρασιατικά τραγούδια

Ήθη και έθιμα των προσφύγων

Ο ΚΛΗΔΟΝΑΣ - ΕΘΙΜΟ ΣΤΗ ΓΙΟΡΤΗ ΤΟΥ ΑΪ ΓΙΑΝΝΗ

Προέρχεται από το κλήδων = μάντεμα, προφητεία. Γινόταν στις 24 Ιουνίου στη γιορτή του Αϊ-Γιαννιού.
Ο γιορτασμός αρχίζει από την παραμονή με τις μεγάλες φωτιές που ανάβονται και τις πηδούν ακόμη και τα παιδιά. Κατόπιν φέρνουν οι ανύπαντρες κοπέλες από το πηγάδι το αμίλητο νερό και το αδειάζουν σε ένα πήλινο δοχείο, ρίχνοντας μέσα κι από ένα 'ριζικάρι', κάποιο προσωπικό, συνήθως πολύτιμο, αντικείμενο. Σκεπάζουν έπειτα το πήλινο δοχείο και το αφήνουν όλη νύχτα κάτω από τον ξάστερο ουρανό. Πηγαίνουν τότε όλες για ύπνο και ονειρεύονται τον άντρα που θα παντρευτούν.
Την επόμενη μέρα ανοίγεται με τραγούδια το δοχείο και καθώς η κάθε μία παίρνει πίσω το αντικείμενο που της ανήκει, ακούγεται κι από ένα δίστιχο, το περιεχόμενο του οποίου έχει κάποια σημασία για το 'ριζικό΄ της κοπέλας, στην οποία εκείνη τη στιγμή απευθύνεται. Τα ριζικάρια κάποτε τελειώνουν και καθώς βασιλεύει ο ήλιος κάθε κοπέλα γεμίζει το στόμα της με μια γουλιά αμίλητο νερό, στέκεται μπροστά στο παράθυρο και περιμένει μέχρι ν' ακούσει το πρώτο ανδρικό όνομα. Αυτό πιστεύεται πως θα είναι και το όνομα του άνδρα που θα παντρευτεί.

ΒΑΡΒΑΡΑ

Η Αγία Βαρβάρα θεωρούνταν προστάτιδα των παιδιών από τις κακές παιδικές ασθένειες και ιδιαίτερα της ευλογιάς που προκαλούσε πολλούς θανάτους στον παιδικό πληθυσμό. Γι' αυτό καθιέρωσαν στη γιορτή της, για να τη γλυκάνουν, να μοιράζουν γλυκό κολυβόζουμο, που το ονόμασαν "βαρβάρα" ή "βάρβαρα".
Το έθιμο αυτό λέγεται πως κρατάει από την εποχή που ο σατανικός νους του πατέρα της Αγίας Βαρβάρας, του Διόσκουρου, βάλθηκε να εξοντώσει τους χριστιανούς δηλητηριάζοντας το ψωμί τους. Το μυστικό όμως, το έμαθε η κόρη του και ειδοποίησε τους Χριστιανούς να αποφύγουν εκείνες τις μέρες το ψωμί και να βράζουν και να τρώνε ότι καρπούς είχαν φυλαγμένους στο σπίτι τους. Κι έτσι, την παραμονή της γιορτής της -στις 3 Δεκεμβρίου- οι νοικοκυρές συνήθιζαν να ετοιμάζουν τη "βαρβάρα", βάζοντας στάρι και διάφορους καρπούς (καρύδια, μύγδαλα, ρόδια, σταφίδες) ή φρούτα (συνήθως μήλο) ψιλοκομμένα και μπόλικη μυρωδικά, όπως κανέλα. Τα ξημερώματα της Αγίας Βαρβάρας οι νοικοκυρές έστελναν σε γείτονες, συγγενείς και φίλους ένα πιάτο "βαρβάρα" και αυτοί τους ανταπέδιδαν το ίδιο. Στη "βαρβάρα" απέδιδαν ευεργετικές ιδιότητες (θεραπεία από την ευλογιά) και στην Αγία Βαρβάρα ότι δίνει δύναμη και πολλαπλασιάζει τα αγαθά.

Το έθιμο αυτό αναβιώνει τα τελευταία 7 χρόνια και στο Συνοικισμό της Θήβας. Κάθε 3 Δεκέμβρη, παραμονή της γιορτής, στην πλατεία του Συνοικισμού η φωτιά ανάβει από νωρίς το μεσημέρι. Βράζουν το σιτάρι και προσθέτουν φασόλια, ρεβίθια, κουκιά, σταφίδες, ζάχαρη και καβουρντισμένο σουσάμι. Στο τέλος, προσθέτουν αμύγδαλα και καρύδια, λίγο καβουρντισμένο αλεύρι για να δέσει ο χυλός και κανέλα για άρωμα. Στις 6 το απόγευμα οι παρευρισκόμενοι δοκιμάζουν τα "βάρβαρα" μαζί με άλλα μικρασιάτικα γλυκά που παρασκευάζουν οι γυναίκες της Ένωσης και χορεύουν για αρκετές ώρες με τους ήχους των μικρασιάτικων τραγουδιών.

 

 

Ο ΜΑΪΟΣ ΣΤΟΝ ΠΟΝΤΟ

Σύμβολο της άνοιξης και της νεότητας ο μήνας των λουλουδιών, της βλάστησης και της καρποφορίας στον Πόντο ο Μάιος λεγόταν Καλομηνάς, από το επίθετο καλός και το ουσιαστικό μήνας. Έρθεν ο Καλομηνάς, πία γάλαν, αν πεινάς. Όνταν έρτ’ ο Καλομηνάς, φυτρώνε τα χορτάρια, ντ’ έμορφα επρασίντσανε τα τσόλια τα παρχάρια.
Το πρωί της 1ης του Καλομηνά, έτρωγαν άρτο που είχαν φυλάξει από τη Μ. Πέμπτη, έπιναν γάλα, έβγαζαν τα ζώα από το μαντρί και τα οδηγούσαν στη βοσκή αφού τα στόλιζαν με πολύχρωμες κορδέλες, «τραχολίδια», και με κουδούνια. Τα οδηγούσαν κρατώντας στο χέρι βέργες από ανθισμένες αγριοτριανταφυλλιές, που τις έλεγαν μασούρας.
Στον Πόντο ο Μάιος συνδεόταν με δοξασίες και προλήψεις. Οι κάτοικοι πίστευαν ότι κινδύνευαν από μάγια και γι’ αυτό εκείνη την ημέρα προσπαθούσαν όλοι να προφυλαχθούν με σκόρδα, κρεμμύδια και μαγιοβότανα. Σύμφωνα με το έθιμο, κρεμούσαν στα σπίτια στεφάνια, σύμβολα της δροσιάς και της δύναμης της μαγιάτικης φύσης, θεωρώντας ότι θα τους μεταδοθεί η υγεία και η ζωντάνια της φύσης. Η έξοδος των αγελάδων για τις εαρινές βοσκές έπρεπε απαραίτητα να γίνει την πρωτομαγιά. Στα τέλη του Μαΐου θα άρχιζε η ομαδική μετάβαση των ζώων στους ορεινούς βοσκότοπους (παρχάρια).
Το Μάιο στον Πόντο γιόρταζαν τη μνήμη του Αγίου Χριστόφορου, μεγαλομάρτυρα από τα αρχαία Σούρμενα του Πόντου. Στις 21 Μαΐου γιόρταζαν τη μνήμη των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης, που λάτρευαν ιδιαίτερα.

Τα σχεδιαγράμματα προέρχονται από το Πανελλήνιο Σχολικό Δίκτυο.