ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΑ ΣΧΟΛΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΛΙΑΔΑ

ΠΡΟΟΙΜΙΟ Οι στίχοι 1- 7 αποτελούν το προοίμιο της Ιλιάδας, δηλαδή τον πρόλογο, την εισαγωγή του έπους. Το προοίμιο αποτελεί κοινό χαρακτηριστικό κάθε επικού ποιήματος και αποτελείται από τρία μέρη: 1. Επίκληση στη Μούσα (ο ποιητής καλεί τη Μούσα να τον βοηθήσει να αφηγηθεί τα γεγονότα). 2. Διήγηση (η υπόθεση του έπους με πολύ λίγα λόγια). 3. Παράκληση (ο ποιητής ζητά από τη Μούσα να αρχίσει τη διήγησή της από κάποια συγκεκριμένη χρονική στιγμή ή απ' όπου θέλει η ίδια. Στο προοίμιο της Ιλιάδας βρίσκουμε τα δύο πρώτα μέρη: Επίκληση: στ. 1. Διήγηση: στ. 2-5, ενώ, μολονότι δίνεται η χρονική αφετηρία της αφήγησης στους στ. 6-7, δεν υπάρχει τυπικά η παράκληση.

ΡΑΨΩΔΙΑ Α ΣΤΙΧΟΙ 8 – 53 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Στο προοίμιο ο ποιητής ζήτησε από τη Μούσα να ψάλει το θυμό του Αχιλλέα, που έφερε στους Αχαιούς πολλές πίκρες και θανάτους. Ο θυμός άρχισε από τη στιγμή που ο ήρωας μάλωσε με τον Αγαμέμνονα. Την έχθρα ανάμεσά τους άναψε ο θεός Απόλλωνας, που θύμωσε, επειδή ο Αγαμέμνονας πρόσβαλε τον ιερέα του, τον Χρύση. Η κόρη του, η Χρυσηίδα, βρισκόταν στα χέρια του Αγαμέμνονα ως πολεμικό λάφυρο. Αυτός παρουσιάστηκε ως ικέτης στους Αχαιούς και τους παρακαλούσε να την ελευθερώσουν, προσφέροντας λύτρα και ζητώντας να σεβαστούν τον Απόλλωνα. Τους ευχήθηκε να γυρίσουν νικητές στην πατρίδα τους. Οι στρατιώτες ήθελαν να δεχτούν την προσφορά του, αλλά ο Αγαμέμνονας τον έδιωξε οργισμένος ,δηλώνοντας προκλητικά ότι θα πάρει τη Χρυσηίδα μαζί του στην Ελλάδα. Ο ιερέας έφυγε φοβισμένος και παρακάλεσε τον Απόλλωνα να τιμωρήσει τους Αχαιούς για την προσβολή που του έκαναν. Ο θεός ανταποκρίθηκε : κατέβηκε οργισμένος από τον Όλυμπο και άρχισε να σκορπά το θάνατο στα ζώα και στο στρατό των Αχαιών. ΕΝΟΤΗΤΕΣ 1. Ο ρόλος του Απόλλωνα ( 8 -11) 2. Ο ερχομός του Χρύση με λύτρα και η ικεσία του για την απελευθέρωση της κόρης του ( 12 – 22) 3. Η θετική αντίδραση όλων των άλλων Αχαιών , η απάνθρωπη απάντηση του Αγαμέμνονα και η αποπομπή του Χρύση ( 23 -33) 4. Η αποχώρηση του Χρύση και η προσευχή του στον Απόλλωνα για τιμωρία των Αχαιών ( 34 – 43) 5. Η σκληρή τιμωρία των Αχαιών από τον Απόλλωνα ( 44 -53) Η ΕΥΘΥΝΗ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΚΑΙ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΘΕΩΝ Πίσω από κάθε πράξη των ανθρώπων κρύβεται ένας θεός. Αλλά αυτό δε σημαίνει ότι οι άνθρωποι δεν είναι υπεύθυνοι για τις πράξεις τους. Οι θεοί αναμειγνύονται στα ανθρώπινα είτε για να καθοδηγήσουν είτε για τιμωρήσουν. Η αρχική ευθύνη είναι των ανθρώπων ( π.χ. η προσβλητική συμπεριφορά του Αγαμέμνονα προκάλεσε την τιμωρία του Απόλλωνα) Ο ΧΡΥΣΗΣ Είναι ο πατέρας – ικέτης που φέρνει πλούσια δώρα, για να ελευθερώσει την κόρη του, αλλά και ο ιερέας του Απόλλωνα που κρατά χρυσό σκήπτρο ( συμβολίζει την εξουσία που έχει από το θεό). Είναι φορέας της θεϊκής εξουσίας και η μεγαλόπρεπη εμφάνισή του περιβάλλεται με το κύρος, το βαθύ σεβασμό αλλά και το φόβο που προκαλεί ο Απόλλωνας. Χρησιμοποιεί ευγενικές και ήπιες εκφράσεις και αποφεύγει τις υπερβολές. Ακόμη και οι απειλές του είναι καλυμμένες κι όχι απροκάλυπτες. Ξεχωρίζει για την αξιοπρέπεια, την περηφάνια και το ευγενές του ήθος. Κερδίζει τη συμπάθεια των Αχαιών στρατιωτών. Συμπεριφέρεται με σοβαρότητα, ευπρέπεια και κοσμιότητα. Ο λόγος του είναι προσεγμένος : κολακεύει τους Αχαιούς και έχει απόλυτο έλεγχο των λόγων και των πράξεών του. Όταν τον διώχνει ο Αγαμέμνονας, δίνει την εικόνα ενός τρομοκρατημένου και ανυπεράσπιστου ανθρώπου. Όταν όμως προσεύχεται στον Απόλλωνα, δεν είναι ο αδύναμος και πράος πατέρας αλλά ο δυνατός ιερέας. Με την αυτοπεποίθηση του ανθρώπου που έχει το δίκαιο με το μέρος του και το θεό στο πλευρό του καταριέται αυτούς που τον ταπείνωσαν και ζητά την τιμωρία τους. ΔΟΜΗ ΙΚΕΣΙΑΣ 1. Προσφώνηση όλων των Αχαιών και ειδικά των Ατρειδών( «ω γενναιόκαρδοι Αχαιοί, ω βασιλείς Ατρείδες») 2. Ευχή για την κατάληψη της Τροίας και την επιστροφή στην πατρίδα ( εύχεται κάτι αντίθετο με τα συμφέροντα της πόλης του, για να απελευθερώσει την κόρη του, είναι σε τραγική θέση) 3. Αίτημα για την απόδοση της κόρης του 4. Προσφορά λύτρων για την εξαγορά της Χρυσηίδας 5. Προτροπή για ευλάβεια στον Απόλλωνα ( αν σεβαστούν τον ιερέα του, θα κερδίσουν την εύνοια του – αδιόρατη απειλή ότι σε αντίθετη περίπτωση, θα έχουν να κάνουν μαζί του) ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΑΓΑΜΕΜΝΟΝΑ  Μιλά περιφρονητικά και προσβλητικά. Αρνείται να εισακούσει το αίτημα και τον διώχνει με απειλές χωρίς να σεβαστεί στο πρόσωπό του ούτε τον ικέτη- πατέρα ούτε τον ιερέα του Απόλλωνα. Φαίνεται αλαζόνας, σκληρός, απάνθρωπος και άπονος. Σκέφτεται μόνο τον εαυτό του και το ατομικό του συμφέρον , είναι εγωιστής και συμφεροντολόγος. Δηλώνει ότι θα πάρει σκλάβα τη Χρυσηίδα στην Ελλάδα. Ταπεινώνει τον Χρύση και περιφρονεί τον Απόλλωνα. Αδιαφορεί για τη γνώμη των άλλων Αχαιών , είναι αυταρχικός και άδικος και διαπράττει ύβρη. Είναι προκλητικός, απειλητικός και ασεβής. Οι απειλές του είναι ξεκάθαρες και απροκάλυπτες. Η ΠΡΟΣΕΥΧΗ ΤΟΥ ΧΡΥΣΗ 1. Επίκληση του θεού ( « Άκουσε με…» 2. Προσφώνηση ( « αργυρότοξε, της Χρύσης και της θείας Κίλλας προστάτη , κύριε στην Τένεδο») 3. Διακριτική υπενθύμιση των προσφορών του θνητού στο θεό, ώστε η βοήθειά του να έρθει ως αυτονόητο αντάλλαγμα ( του έχτισε ναό και του πρόσφερε θυσίες) Οι σχέσεις ανθρώπων και θεών βασίζονταν στην αρχή προσφοράς – ανταπόδοσης. 4. Αίτημα – κατάρα ( « τα βέλη σου στους Δαναούς τα δάκρυά μου ας πληρώσουν») ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΣΗ ΑΠΟΛΛΩΝΑ Η ανταπόκριση του θεού είναι ακαριαία :  Οπτική εικόνα : κατεβαίνει από τον Όλυμπο θυμωμένος και χολωμένος με το τόξο και τη φαρέτρα του.  Ακουστική εικόνα : « εβρόντησαν επάνω του τα βέλη»  Οπτική εικόνα : παίρνει θέση μάχης απέναντι απ’ τους Αχαιούς και τοξεύει.  Ακουστική εικόνα : « αχός εβγήκε τρομερός απ’ τ’ ασημένιο τόξο»  Οπτική εικόνα : « των νεκρών παντού πυρές εκαίαν»  Το στοιχείο του θαυμαστού : επιφάνεια θεού και δράση του → προκαλεί μολυσματική ασθένεια με τα βέλη του.  Νόμος των 3 : ο θεός τοξεύει πρώτα τα μουλάρια , μετά τα σκυλιά και τελευταία τους ανθρώπους.  Καύση νεκρών = αναχρονισμός : έκαιγαν νεκρούς την εποχή του ποιητή, ενώ στα μυκηναϊκά χρόνια επικρατούσε η συνήθεια της ταφής των νεκρών.

ΡΑΨΩΔΙΑ Α ΣΤΙΧΟΙ 106 – 188 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Ο Αγαμέμνονας ξεσπά με οργή ενάντια στον Κάλχα κατηγορώντας τον ότι μόνο δυσάρεστα του προμαντεύει, όμως μετά δηλώνει ότι , αφού είναι για το καλό του στρατού τους θα πειθαρχήσει στην εντολή του δίνοντας πίσω τη Χρυσηίδα , παρόλο που γι’ αυτόν είναι κάτι πολύ σημαντικό. Όμως για αντάλλαγμα της υποχώρησής του απαιτεί να του δοθεί άλλο τιμητικό δώρο. Ο Αχιλλέας του υπενθυμίζει ότι δεν υπάρχουν αμοίραστα λάφυρα και του υπόσχεται ότι, όταν κυριέψουν την Τροία, θα τον αποζημιώσουν με το παραπάνω. Ο Αγαμέμνονας δε συμβιβάζεται, αντιμετωπίζει με καχυποψία την πρόταση του Αχιλλέα και τονίζει ότι θα πάρει με τη βία το δώρο άλλου αρχηγού. Τα λόγια του εξοργίζουν τον Αχιλλέα, ο οποίος του εκτοξεύει σκληρούς χαρακτηρισμούς και δηλώνει ότι κάτω από τέτοιες συνθήκες δεν έχει νόημα να πολεμάει για την τιμή των Ατρειδών. Δηλώνει ότι θα πάρει το στρατό του και θα φύγει. Ο Αγαμέμνονας σκληραίνει τη στάση του . Αδιαφορώντας για την απειλή του Αχιλλέα , τον υποτιμά λέγοντας ότι δεν υπολογίζει τη δύναμή του και του δηλώνει προκλητικά ότι θα πάρει το δικό του λάφυρο, τη Βρισηίδα. ΕΝΟΤΗΤΕΣ 1. Η επίθεση του Αγαμέμνονα( 106-121) 2. Προτροπή του Αχιλλέα στον Αγαμέμνονα για συμμόρφωση προς τις υποδείξεις του μάντη ( 122-130) 3. Συγκατάνευση του Αγαμέμνονα με προβολή απαιτήσεων ( 131-148) 4. Οργισμένη αντίδραση του Αχιλλέα και απειλή για αποχώρησή του από τον πόλεμο ( 149- 172) 5. Περιφρονητική και απειλητική ανταπάντηση του Αγαμέμνονα ( 173- 188) Ο ΠΡΩΤΟΣ ΛΟΓΟΣ ΤΟΥ ΑΓΑΜΕΜΝΟΝΑ  Η αγανάκτηση του Αγαμέμνονα φανερώνει μνησικακία, εκδικητικότητα και τάση για μετάθεση ευθυνών: κατηγορεί το μάντη ο οποίος μεταφέρει το θέλημα των θεών.  Συγκρίνει τη Χρυσηίδα με τη γυναίκα του : δίνει έμφαση στις χάρες της κι έτσι εξηγεί γιατί δεν την επέστρεψε στον πατέρα της και δηλώνει έμμεσα ότι η επιστροφή της θα αποτελέσει απόδειξη της μεγαλοψυχίας του ηγέτη, που θυσιάζει κάτι πολύτιμο για το καλό των στρατιωτών του.  Ιδανικός τύπος γυναίκας : όμορφη , με καλοφτιαγμένο σώμα , ψηλή με ωραίο παράστημα κι επιβλητική εμφάνιση, έξυπνη και χρυσοχέρα.  Δηλώνει ότι είναι πρόθυμος να επιστρέψει τη Χρυσηίδα αλλά με τον όρο να πάρει αντάλλαγμα : αυτό δείχνει τον εγωκεντρισμό του αλλά και εξυπηρετεί την ποιητική οικονομία. Η ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΤΟΥ ΑΧΙΛΛΕΑ Ξαφνιάζεται, αγανακτεί, αλλά προσπαθεί να ελέγξει τον εαυτό του μιλώντας με ήρεμο τόνο. Επιχειρηματολογεί, για να δείξει ότι δεν υπάρχουν λάφυρα. Υπόσχεται μελλοντικά ανταμοιβή στον Αγαμέμνονα μετά την άλωση της Τροίας. Υποδηλώνει ότι η αντιπαράθεση αφορά όλο το στράτευμα.

Ραψωδία Α 189 – 245 Νόημα : Ο Αχιλλέας σκεφτόταν να επιτεθεί στον Αγαμέμνονα και να τον σκοτώσει, αλλά η Ήρα στέλνει την Αθηνά να τον συγκρατήσει. Ο Αχιλλέας υπακούει , αλλά αποκαλεί τον Αγαμέμνονα δειλό και μέθυσο και ορκίζεται ότι οι Αχαιοί θα τον αποζητούν απεγνωσμένα , όταν ο Έκτορας θα τους σκοτώνει ασταμάτητα. Αχιλλέας : Χάνει την ψυχραιμία του και απειλεί ότι θα εγκαταλείψει τον πόλεμο και θα γυρίσει στην πατρίδα του , αφού νιώθει αδικημένος και περιφρονημένος από τον Αγαμέμνονα. Η Αθηνά σταματά την οργή του Αχιλλέα και δεν του επιτρέπει να συνεχίσει τη λεκτική διαμάχη. Παρουσιάζεται ευσεβής και συνετός στις συμβουλές της Αθηνάς. Μπορεί να ελέγξει τον εαυτό του και τα λόγια του. Πικραμένος περιφρονεί τον Αγαμέμνονα και του λέει ότι θα μετανιώσει πικρά για αυτή τη συμπεριφορά. Πολιτισμικά στοιχεία : • Αν και στην εποχή του Ομήρου ήταν γνωστή η χρήση του σιδήρου, τα όπλα στα ομηρικά έπη παρουσιάζονται να είναι φτιαγμένα από χαλκό. • Οι Αχαιοί είχαν μακριά μαλλιά ( = βασικό στοιχείο ομορφιάς). Τα ξανθά σγουρά μαλλιά θεωρούνταν ξεχωριστά. Προοικονομία : - στίχοι 212-214 : μελλοντική ταπείνωση Αγαμέμνονα και δικαίωση Αχιλλέα. - στίχοι 241- 245 : ο ίδιος ο Αχιλλέας προειδοποιεί πότε θα τον αποζητήσουν οι Αχαιοί.  Ο Αχιλλέας είναι τόσο οργισμένος που σκέφτεται να τραβήξει το ξίφος του και να σκοτώσει τον Αγαμέμνονα. Ξέρει όμως ότι δεν πρέπει να το κάνει. Αμφιταλαντεύεται λοιπόν.  Επειδή ο Αχιλλέας γνωρίζει κατευθείαν τη θεά Αθηνά, καταλαβαίνουμε ότι παρουσιάστηκε με την κανονική της μορφή = επιφάνεια. Δεν είχε καιρό για χάσιμο. Αν παρουσιαζόταν ως θνητός , ίσως να μην άκουγε τη συμβουλή να συγκρατηθεί και να μη σκοτώσει τον Αγαμέμνονα.  Ο Αγαμέμνονας διαπράττει ύβρη και ο στρατός του θα υποστεί πολλές ήττες εξαιτίας της αποχώρησης του Αχιλλέα από τον πόλεμο.  Η Αθηνά κατεβαίνει να συμβουλεύσει τον Αχιλλέα κι όχι να του επιβάλλει το σωστό. Οι θνητοί έχουν την ελευθερία να πράξουν ό,τι θέλουν.  Εκείνη την εποχή εκτός από τις μάχες γίνονταν και ειδικές αποστολές, ενέδρες και κατασκοπία. Τις αποστολές αναλάμβαναν οι καλύτεροι πολέμαρχοι.  Όλο το απόσπασμα αποτελεί μια ενότητα : Ο Αχιλλέας σκέφτεται να σκοτώσει τον Αγαμέμνονα, αλλά τον συγκρατεί η Αθηνά. Ραψωδία Α Στίχοι 350 – 431 Νόημα : Ο Αχιλλέας κάθεται μόνος στο ακρογιάλι και παραπονιέται στη θεά μητέρα του για τις εξελίξεις. Εκείνη έρχεται, για να τον παρηγορήσει. Ο Αχιλλέας διηγείται τι συνέβη μέχρι εκείνη τη στιγμή που ο Αγαμέμνονας του πήρε τη Βρισηίδα. Στη συνέχεια, της ζητά να μεσολαβήσει στο Δία και να του ζητήσει να σταθεί στο πλευρό των Τρώων. Η Θέτις υπόσχεται να μιλήσει στο Δία, μόλις γυρίσει από τους Αιθίοπες. Την ώρα που φεύγει η θεά, φτάνει και το καράβι που μεταφέρει τη Χρυσηίδα. Ενότητες : 1. στίχοι 350 – 413 : Ο Αχιλλέας παραπονιέται στη Θέτιδα για όσα συνέβησαν. 2. στίχοι 414 – 431 : Η Θέτιδα παρηγορεί τον Αχιλλέα και υπόσχεται να μεσολαβήσει στο Δία. Αχιλλέας : Στη σκηνή αυτή μοιάζει περισσότερο με μικρό παιδί που νιώθει αδύναμο να αντιμετωπίσει κάποια αδικία και τρέχει στη μητέρα του να το βοηθήσει. Είναι ευαίσθητος και τρυφερός και παραπονιέται στη μητέρα του. Εμφανίζεται εκδικητικός και θέτει ως στόχο την τιμωρία των αντιπάλων του και είναι σταθερός στην άποψή του. Θέτιδα : τραγική μητέρα- θεά που ξέρει ότι ο γιος της θα πεθάνει νέος και δεν μπορεί να κάνει κάτι , για να αποτρέψει το θάνατό του. Είναι στοργική και τρυφερή μητέρα , συμπαραστέκεται στον Αχιλλέα και υπόσχεται να μεταφέρει το αίτημα του στο Δία. Παρόλο που είναι θεά, στη σκηνή αυτή παρουσιάζεται ως πονεμένη, απλή και ανήσυχη κοινή θνητή πρόθυμη να κάνει τα πάντα, για να απαλύνει τον πόνο του γιου της. Πολιτισμικά στοιχεία : βασιλεία Προοικονομία : στίχοι 395, 408, 420 -421 , 427 – 429 Επιβράδυνση : στίχοι 424 – 427 : Το ταξίδι των θεών στην Αιθιοπία καθυστερεί τη μεταφορά του αιτήματος του Αχιλλέα από τη Θέτιδα στο Δία. Έτσι, μεγαλώνει η αγωνία των ακροατών.  Να βρείτε μέσα από το κείμενο μια εικόνα, μια παρομοίωση, μια προσωποποίηση , μια μεταφορά και ένα τυπικό επίθετο : ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………  Η τιμή προβάλλεται στα ομηρικά έπη ως υπέρτατη αξία.  Η προσευχή του Αχιλλέα στη μητέρα του δεν ακολουθεί την τυπική δομή προσευχής ( δηλ. ταυτότητα θεού, λόγοι για τους οποίους πρέπει να ανταποκριθεί ο θεός στα αιτήματα του θνητού, αίτημα)  Στα ομηρικά έπη οι ήρωες έκλαιγαν και θρηνούσαν χωρίς να ντρέπονται. Δεν ήταν υποτιμητική η συναισθηματική έκρηξη του κλάματος.

Ραψωδία Γ 121-244 , « Η Τειχοσκοπία» Περίληψη : Την ώρα που ο Μενέλαος κι ο Πάρης ετοιμάζονται να μονομαχήσουν, η Ίρις ειδοποιεί την Ελένη να αφήσει τον αργαλειό της και να σπεύσει στον πύργο των Σκαιών Πυλών, για να παρακολουθήσει τη μονομαχία. Η Ελένη άφησε την ύφανση και το κέντημα και κατευθύνθηκε προς τις Σκαιές Πύλες. Εκεί ήταν καθισμένοι όλοι οι πρωτόγεροι της Τροίας μαζί με τον Πρίαμο και μόλις είδαν την Ελένη τη θαύμασαν και άρχισαν να μιλούν για την ομορφιά της. Ο Πρίαμος την κάλεσε κοντά του και της ζητούσε πληροφορίες για τους αρχηγούς των Αχαιών που είχαν στηθεί απέναντι περιμένοντας τη μονομαχία Μενελάου- Πάρη. Πρώτα η Ελένη του περιέγραψε τον αρχιστράτηγο Αγαμέμνονα , που το παρουσιαστικό του έδειχνε τη δύναμη και το μεγαλείο του. Ύστερα του μίλησε για τον πανέξυπνο Οδυσσέα και για το μεγαλόσωμο Αίαντα , για τον Ιδομενέα, για το σύζυγό της, το Μενέλαο, και για τα αδέρφια της, τον Κάστορα και τον Πολυδεύκη. • Να χωρίσετε σε ενότητες το απόσπασμα : ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….............................................................................................................................................. Σχόλια : 1) Και οι Αχαιοί και οι Τρώες δέχτηκαν με ευχαρίστηση τη μονομαχία Μενελάου – Πάρη, γιατί είχαν κουραστεί από τους μακρόχρονους πολέμους. Γι’ αυτό οι Αχαιοί ζήτησαν να σφραγιστεί η συμφωνία με όρκους και θυσίες, για να μην παραβιαστούν οι όροι της : αν νικήσει ο Μενέλαος, να πάρει την Ελένη και να γυρίσει με τους άλλους Αχαιούς στην Ελλάδα, ενώ αν νικήσει ο Πάρης , να κρατήσει την Ελένη και να αποχωρήσουν οι Αχαιοί τερματίζοντας την πολιορκία. 2) Ο ποιητής δεν περιγράφει τη σπάνια ομορφιά της Ελένης, αλλά αφήνει τους γέροντες προεστούς να την προβάλλουν με μεγάλο θαυμασμό. Μολονότι αναγνωρίζουν ότι η ομορφιά της είναι εξαίσια και μόνο με θεά μπορεί να συγκριθεί, συμφωνούν ότι θα ήταν καλύτερα να έφευγε από τον τόπο τους και να σταματήσουν οι συμφορές τους. 3) Ο Πρίαμος όχι μόνο δεν της αποδίδει ενοχή για τον πόλεμο, αλλά την αποενοχοποιεί ανάγοντας στους θεούς την αιτία του κακού. Της δίνει την ευκαιρία να μιλήσει για τους δικούς της ανθρώπους και εκφράζει το θαυμασμό του για τον Αγαμέμνονα και για τους άλλους ηγέτες των Αχαιών. 4)Η Ελένη αισθάνεται ένοχη και έχει μετανιώσει για τις πράξεις της. Εκδηλώνει το σεβασμό της για τον Πρίαμο αλλά και τη μεταμέλειά της. Έχει ήπιο χαρακτήρα, είναι ευπροσάρμοστη και καταδεχτική. Με τη συμπεριφορά της είχε κερδίσει τη συμπάθεια της βασιλικής οικογένειας. Είναι προκομμένη, επιδέξια και χρυσοχέρα. Κατά βάθος ήταν περήφανη για τον πόλεμο που προκάλεσε η ομορφιά της. Ωστόσο κατηγορεί τον εαυτό της για τα δεινά των Τρώων κι εύχεται να είχε πεθάνει. Είναι σωστή στους χαρακτηρισμούς των Αχαιών και στις περιγραφές τους. Ανησυχεί για τους αδερφούς της και εκφράζει την αγάπη της γι’ αυτούς. Είναι πικραμένη, νοσταλγεί το σπίτι της και τους δικούς της. Φαίνεται ώριμη και υπεύθυνη ,με σωματικά και πνευματικά χαρίσματα. 5) Στην ενότητα της « τειχοσκοπίας» έχουμε επιβράδυνση , γιατί : Παρουσιάζονται ορισμένοι ήρωες των Αχαιών και μέσα από τα μάτια των αντιπάλων τους, παρουσιάζεται το εσωτερικό της πολιορκημένης πόλης, κλιμακώνεται η αγωνία και η περιέργεια των αναγνωστών για τη μονομαχία που θα ακολουθήσει, καλύπτεται ο χρόνος της προετοιμασίας της μονομαχίας. Επίσης, ξαναζωντανεύει στη μνήμη μας η αρπαγή της Ελένης και χρησιμοποιείται η ομορφιά της ως κίνητρο για τον Τρωικό πόλεμο. 6) Επική ειρωνεία : Οι ακροατές- αναγνώστες γνωρίζουν ότι τα αδέρφια της Ελένης ( Κάστορας και Πολυδεύκης) έχουν πεθάνει, ενώ η ίδια το αγνοεί. 7) Ο Πρίαμος χαρακτηρίζεται από αρχοντιά, ευγένεια και ανωτερότητα. Συμπεριφέρεται με αγάπη και τρυφερότητα στην Ελένη. Εκτιμά και θαυμάζει τους βασιλιάδες του εχθρικού στρατού. • Να βρείτε 2 εικόνες και 2 παρομοιώσεις : ………………………………………………………………..............................................................................................................................................................................................................................................

Ραψωδία Ζ Έκτορας και Ανδρομάχη Περίληψη : Ύστερα από τη συνάντηση που είχε ο Έκτορας με τη μητέρα του, με τον Πάρη και με την Ελένη, έτρεξε γεμάτος ανυπομονησία στο παλάτι του, όμως δεν βρήκε εκεί τη γυναίκα του και το παιδί του. Η οικονόμος τον πληροφόρησε ότι η Ανδρομάχη ,μόλις έμαθε ότι οι Αχαιοί είχαν φέρει σε δύσκολη θέση τους Τρώες, έτρεξε ανήσυχη στα τείχη. Ο Έκτορας βγήκε αναζητώντας τη γυναίκα του, έφτασε στις Σκαιές Πύλες και πάνω που ήταν έτοιμος να κατηφορίσει για το πεδίο της μάχης βρέθηκε μπροστά στην Ανδρομάχη και στο γιο του, που τον κρατούσε στην αγκαλιά της η παραμάνα ( αιφνιδιασμός και κορύφωση της αγωνίας) . Μόλις είδε η Ανδρομάχη τον Έκτορα, του έπιασε το χέρι και με δάκρυα στα μάτια άρχισε να τον παρακαλάει να μην κατεβεί στη μάχη, γιατί, αν σκοτωθεί, θα αφήσει το παιδί του ορφανό και την ίδια χήρα και ολομόναχη (προοικονομία) , αφού από τότε που ο Αχιλλέας ξεκλήρισε την πατρική της οικογένεια, μόνο αυτόν έχει στον κόσμο. Ο Έκτορας έδειξε να συμμερίζεται τον καημό και την αγωνία της, όμως δήλωσε ότι η ηρωική του φύση και το αξίωμα του δεν του επιτρέπουν να προδώσει την πατρίδα του και να απογοητεύσει τους Τρώες, μολονότι είναι βέβαιος ότι η Τροία είναι καταδικασμένη να χαθεί( προοικονομία). Τόνισε ακόμη ότι αυτό που τον πληγώνει πιο πολύ είναι η προοπτική της αιχμαλωσίας της Ανδρομάχης ( προοικονομία). Μόλις τέλειωσε το λόγο του ο Έκτορας, πήρε στην αγκαλιά του τον Αστυάνακτα, τον σήκωσε ψηλά και προσευχήθηκε στους θεούς να βοηθήσουν το γιο του, ώστε να γίνει καλύτερος από τον πατέρα του. Αμέσως μετά έδωσε το παιδί στη γυναίκα του, προσπάθησε να την καθησυχάσει, της έδωσε τις τελευταίες οδηγίες και την αποχαιρέτησε. Ενώ ο Έκτορας κατέβαινε στην τρωική πεδιάδα μαζί με τον Πάρη, η Ανδρομάχη στο παλάτι τον θρηνούσε μαζί με τις άλλες γυναίκες, βέβαιη ότι δεν πρόκειται να τον ξαναδεί ζωντανό ( προοικονομία). Ενότητες( σκηνές) : 1. Η αναζήτηση της Ανδρομάχης από τον Έκτορα ( στ. 369 – 389) 2. Η συνάντηση Έκτορα – Ανδρομάχης ( στ. 390 – 494) 3. Ο θρήνος για τον Έκτορα (495 – 502) 4. Η συνάντηση του Πάρη με τον Έκτορα. ( στ. 503- 529) Επική ειρωνεία : 1. Οι ακροατές γνωρίζουν πού βρίσκεται η Ανδρομάχη, ενώ ο Έκτορας όχι και την αναζητά στο παλάτι. 2. Οι ακροατές γνωρίζουν ότι ο Αχιλλέας δεν αφάνισε μόνο την πατρική οικογένεια της Ανδρομάχης, αλλά θα σκοτώσει και τον άνδρα της, ενώ οι ήρωες δεν το γνωρίζουν ακόμη. 3. Ο Έκτορας εύχεται για το γιο του να τον βοηθήσουν οι θεοί να γίνει καλύτερος από τον πατέρα του, αλλά οι ακροατές γνωρίζουν ότι οι Αχαιοί θα γκρεμίσουν τον Αστυάνακτα από τα τείχη, μόλις κυριεύσουν την Τροία. 4. Στο τέλος ο Έκτορας εύχεται και κάνει έκκληση στο Δία για βοήθεια, αλλά όλοι γνωρίζουν την τραγική για τους Τρώες έκβαση του πολέμου. Άστοχα ερωτήματα : Ο Έκτορας ζητά να μάθει αν η Ανδρομάχη πήγε σε καμία συννυφάδα ή κουνιάδα της ή στο ναό της Αθηνάς με τις άλλες αρχόντισσες. Η οικονόμος απορρίπτει ένα ένα τα άστοχα ερωτήματα και καταλήγει στην εύστοχη απάντηση ότι πήγε στα τείχη γεμάτη αγωνία μαζί με το γιο της και την παραμάνα του, γιατί έμαθε ότι νικούν οι Αχαιοί. Με τα άστοχα ερωτήματα ο ποιητής δίνει έμφαση στην ορθή απάντηση. Έχουμε και επιβράδυνση, γιατί ανακόπτεται για λίγο η ένταση της αναζήτησης, η φαντασία των ακροατών παρασύρεται στις εκδοχές που θα μπορούσαν να ισχύουν και στο τέλος επέρχεται η ανακούφιση. Οι ακροατές χαλαρώνουν και ετοιμάζονται να παρακολουθήσουν τη συνέχεια της αφήγησης με ανανεωμένο ενδιαφέρον. Επιβράδυνση : Πληροφόρηση για καταγωγή Ανδρομάχης, τρυφερή εικόνα με τη νεαρή μητέρα και την τροφό που κρατάει το μονάκριβο παιδί στην αγκαλιά, παρομοίωση του βρέφους με όμορφο αστέρι, αναφορά στα δύο ονόματα του παιδιού. Ο λόγος της Ανδρομάχης ( επιχειρήματα) : 1. Πρόβλεψη και φόβοι για το ζοφερό της μέλλον (406-413) → Δεν πρέπει να πάει στη μάχη, γιατί θα τον σκοτώσουν οι Αχαιοί και θα αφήσει τη γυναίκα του χήρα και το γιο του ορφανό. 2. Αναδρομή στο τραγικό παρελθόν( 414- 430) → Αν σκοτωθεί ο Έκτορας, η Ανδρομάχη θα μείνει έρημη χωρίς κανένα στήριγμα , αφού έχει αφανιστεί όλη η πατρική της οικογένεια. 3. Έκκληση να μην πάει στο πεδίο της μάχης ο Έκτορας και πρόταση για σχέδιο αμυντικής στρατηγικής.( 431-439) Η απάντηση του Έκτορα : 1. Ο Έκτορας κατανοεί και συμμερίζεται την αγωνία της Ανδρομάχης. 2. Όμως είναι αποφασισμένος να γυρίσει στο πεδίο της μάχης, γιατί έχει ηθική ευθύνη απέναντι στο λαό της Τροίας και ηθικό χρέος να πολεμάει γενναία στην πρώτη γραμμή , για να διατηρεί τη δόξα του πατέρα του και τη δική του. Βάζει την υπόληψη, τη δόξα, την τιμή, την υστεροφημία και τις ηρωικές αρχές πάνω από την οικογένειά του. 3. Προβλέπει τον αφανισμό της Τροίας. 4. Νοιάζεται από τώρα για τα μελλοντικά πάθη όλων των Τρώων και της οικογένειας του ,αλλά πιο πολύ πονάει για την τραγική μοίρα της Ανδρομάχης. 5. Πονάει από τώρα για τη μελλοντική αιχμαλωσία της γυναίκας του και αναφέρει παραστατικές λεπτομέρειες από το τραγικό της μέλλον. 6. Μέσα από τον εξευτελισμό της Ανδρομάχης ο Έκτορας βλέπει και τη δική του ταπείνωση και προτιμά να πεθάνει παρά να δει τη γυναίκα του να γίνεται σκλάβα. Όλα όσα προβλέπει για το μέλλον ο Έκτορας αποτελούν προοικονομία. Έκτορας και Αστυάνακτας : 1. Ο Έκτορας θέλει να πάρει αγκαλιά το γιο του, αλλά εκείνος τρομάζει από την πανοπλία και την περικεφαλαία του Έκτορα. 2. Οι δύο σύζυγοι γελούν, παραμερίζοντας για λίγο τις μαύρες σκέψεις, και ζουν τις τελευταίες στιγμές οικογενειακής ευτυχίας. 3. Ο Έκτορας βγάζει την επιβλητική περικεφαλαία ( συμβολική κίνηση → ο πολεμιστής παραμερίζεται και τη θέση παίρνει ο στοργικός πατέρας που φιλάει το παιδί του και το χορεύει στα χέρια του. Η εικόνα είναι γεμάτη τρυφερότητα και μέσα στο πολεμικό έπος δίνει αντιπολεμικό μήνυμα) 4. Ο Έκτορας προσεύχεται και ζητά από τους θεούς να γίνει ο γιος του σπουδαίος και φοβερός πολεμιστής, να βασιλεύει στην Τροία, να γίνει καλύτερος από τον πατέρα του και να δίνει χαρά στη μητέρα του. Ενώ στην Ανδρομάχη μιλούσε με απαισιοδοξία, στην προσευχή του αντικρίζει τη ζωή με αισιοδοξία και οραματίζεται για το παιδί του ένα ευοίωνο μέλλον. Αυτό εξηγείται από το γεγονός ότι στη γυναίκα του μιλά ως πολεμιστής που ξέρει ότι η Τροία θα χαθεί, ενώ τώρα μιλά ως πατέρας που ξεχνά τον πόλεμο και τις συμφορές του. Γνωρίζουμε βέβαια ότι καμία από τις ευχές του Έκτορα δεν θα πραγματοποιηθεί(ειρωνεία) Ο αποχωρισμός : 1. Ο Έκτορας αποχωρίζεται την οικογένεια του με φυσικότητα, χωρίς μελοδραματισμούς. 2. Παραδίδει το παιδί στη γυναίκα του. 3. Τα συναισθήματα της Ανδρομάχης είναι ανάμεικτα ( γέλιο και δάκρυ) . 5. Ο Έκτορας τη χαϊδεύει ( τελευταία εκδήλωση τρυφερότητας) 6. Προσπαθεί να την παρηγορήσει και να την καθησυχάσει ( η μοίρα κάθε ανθρώπου είναι προδιαγεγραμμένη και κανένας δεν πεθαίνει πριν έρθει η ώρα του) 7. Τη συμβουλεύει να ασχοληθεί με τις γυναικείες δουλειές και να αφήσει τους άνδρες να ασχοληθούν με τον πόλεμο προσπαθώντας να δώσει στον αποχαιρετισμό έναν συνηθισμένο τόνο κι όχι τραγικότητα. 8. Ξαναφοράει με φυσικότητα την περικεφαλαία του. 9. Η σκηνή ολοκληρώνεται με τη συγκινητική εικόνα της Ανδρομάχης που απομακρύνεται βουτηγμένη στα δάκρυα και γυρίζει κάθε τόσο να τον δει σαν να ξέρει ότι είναι η τελευταία φορά που τον βλέπει. 10. Η Ανδρομάχη, μόλις φτάνει στο παλάτι, αρχίζει θρήνο με τις άλλες γυναίκες σαν να ήταν ο Έκτορας ήδη νεκρός → ο ήρωας θα αγωνίζεται πια κάτω από τη σκιά του θανάτου. Ηθογράφηση και συναισθήματα προσώπων : Ανδρομάχη :  Είναι αφοσιωμένη σύζυγος, αγαπά πολύ τον Έκτορα και είναι εξαρτημένη απ’ αυτόν.  Είναι συναισθηματική, εκδηλωτική και τρυφερή.  Είναι επινοητική και εύστροφη.  Είναι στοργική μητέρα.  Αισθάνεται αγωνία, πανικό και ανησυχία για την τύχη του άντρα της. Μόλις μαθαίνει ότι οι Αχαιοί νικούν, τρέχει σαν τρελή στα τείχη.  Αισθάνεται ανακούφιση , μόλις τον βλέπει ζωντανό .  Τα συναισθήματά της είναι :Αγάπη και τρυφερότητα για τον άνδρα της αλλά και ανασφάλεια για την τύχη τους.  Απελπισία και πόνος.  Ανάμεικτα συναισθήματα χαράς και πόνου. Ο Έκτορας είναι :  Ήρεμος και ψύχραιμος.  Γενναίος πολεμιστής.  Προσηλωμένος στις αρχές του και αποφασιστικός.  Διορατικός.  Αφοσιωμένος και τρυφερός σύζυγος.  Στοργικός και τρυφερός πατέρας.  Στοχαστικός, με κατασταλαγμένες απόψεις για τη ζωή και το θάνατο.  Καλός συμπαραστάτης ως αδερφός.  Δίνει μεγάλη σημασία στην τιμή, στην υστεροφημία, στην κοινή γνώμη. Συνάντηση Έκτορα – Πάρη :  Μετά τον αποχωρισμό του Έκτορα από τη γυναίκα και το παιδί του συναντά τον αδερφό του, Πάρη, ο οποίος είχε αποτραβηχτεί από τον πόλεμο, αλλά τώρα μετά την επίπληξη του αδερφού του, ξαναγυρίζει.  Πλατιά παρομοίωση : Ο Πάρης παρομοιάζεται με ένα περήφανο και όμορφο άλογο που σπάζει τα δεσμά του και τρέχει με ορμητικότητα και μεγάλη ταχύτητα. Αναφορικό μέρος : στ.506 – 511 Δεικτικό μέρος : στ. 512 – 514 Κοινός όρος : η εντυπωσιακή εμφάνιση, η ορμητικότητα, η περηφάνια και η ομορφιά. Έμμεση παρουσίαση Αχιλλέα :  Ο Αχιλλέας κυρίεψε την πόλη της Ανδρομάχης, σκότωσε τον πατέρα της και τους 7 αδερφούς της και πήρε σκλάβα τη μητέρα της. Εξαιτίας του η Ανδρομάχη έμεινε ολομόναχη με μοναδικό στήριγμα τον Έκτορα.  Ο Αχιλλέας εξαίρεται ως πρωταγωνιστής στις μάχες που γίνονται σε διάφορες περιοχές της Τροίας και εξαίρεται το ήθος του, καθώς σεβάστηκε τον νεκρό πατέρα της Ανδρομάχης και του απέδωσε ταφικές τιμές και απελευθέρωσε τη μητέρα της, αφού πήρε λύτρα. Έντονη η αντίθεση με τη ραψ. Χ όπου θα κακοποιήσει το πτώμα του Έκτορα.  Τονίζεται η τραγικότητα της Ανδρομάχης, καθώς γνωρίζουμε ότι ο Αχιλλέας θα σκοτώσει και τον Έκτορα. Ο πόλεμος μέσα από τις ειρηνικές σκηνές : Παρόλο που ο ποιητής παρουσιάζει σκηνές μέσα στην Τροία, μακριά από το πεδίο της μάχης, δεν μας αφήνει να ξεχάσουμε τον πόλεμο :  Η Ανδρομάχη φοβάται ότι οι Αχαιοί την ώρα της μάχης θα ορμήσουν όλοι μαζί εναντίον του Έκτορα.  Αναφέρεται σε μια πολεμική επιδρομή του Αχιλλέα κατά την οποία σκότωσε τον πατέρα και τα επτά αδέρφια της.  Αναφέρονται 3 απόπειρες των Αχαιών για εκπόρθηση της Τροίας καθώς και ονόματα αρχηγών τους.  Ο Έκτορας προβλέπει την πτώση της Τροίας και τον αφανισμό της οικογένειας του και του λαού του.  Περιγράφει την κατάσταση δουλείας της Ανδρομάχης μετά την πτώση της Τροίας.

ΡΑΨΩΔΙΑ Π « ΤΟ ΚΥΚΝΕΙΟ ΑΣΜΑ ΚΑΙ Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΟΥ ΠΑΤΡΟΚΛΟΥ» Ο Πάτροκλος , παρασυρμένος απ’ τις επιτυχίες του , ξεχνάει την υπόδειξη του Αχιλλέα να μην απομακρυνθεί από τα καράβια και συνεχίζει την καταδίωξη ως τα τείχη , από τα οποία τον απωθεί ο ίδιος ο Απόλλων , προφητεύοντας ότι η Τροία δεν πρόκειται να κυριευτεί από τον Πάτροκλο και τον Αχιλλέα. Ενθαρρύνει τον Έκτορα , ο οποίος συγκρούεται με τον Πάτροκλο , με αποτέλεσμα να χάσει τη ζωή του ο Κεβριόνης , ο ηνίοχος του Έκτορα. Ακολουθεί σκληρή μάχη γύρω από το νεκρό και τελικά οι Αχαιοί σκυλεύουν το σώμα του. Ο Πάτροκλος κάνει 3 επιθέσεις και κάθε φορά σκοτώνει από 9 αντιπάλους. Στην τέταρτη επίθεση τον πλησιάζει ο Απόλλων κρυμμένος σ’ ένα σύννεφο και του αφαιρεί τα όπλα. Ο Πάτροκλος παθαίνει σκοτοδίνη και παραλύουν τα μέλη του. Βρίσκεται άοπλος σ’ αυτή την κατάσταση , τον χτυπάει από πίσω με το κοντάρι ο Εύφορβος και τον τραυματίζει ανάμεσα στους ώμους. Ο Έκτορας βλέποντας τον αντίπαλό του τραυματισμένο και άοπλο , τον πλησιάζει , του δίνει το θανατηφόρο χτύπημα και καυχιέται γεμάτος έπαρση για το κατόρθωμά του. Ο ετοιμοθάνατος Πάτροκλος απαντά στις καυχησιολογίες του Έκτορα τονίζοντας ότι δεν τον σκότωσε, επειδή ήταν πιο δυνατός, αλλά επειδή έτσι το θέλησαν η μοίρα κι ο Απόλλωνας . Και λίγο πριν ξεψυχήσει , προφητεύει το θάνατο του Έκτορα από το χέρι του Αχιλλέα. Όμως, ο Έκτορας , γεμάτος - ώρα να σκοτώσει και τον Αχιλλέα. Ύστερα τραβάει τη λόγχη από το νεκρό Πάτροκλο κι αρχίζει να κυνηγάει τον ηνίοχό του, όμως εκείνος απομακρύνθηκε πάνω στα αθάνατα άλογα του Αχιλλέα. • Ενότητες : 1. Η φονική επέλαση του Πάτροκλου ως τα τείχη της Τροίας. ( στ. 684 – 697) 2. Η παρέμβαση του Απόλλωνα : αναχαίτιση του Πάτροκλου από τα τείχη και προτροπή προς τον Έκτορα για επίθεση.( 698 – 725) 3. Ο Έκτορας στη μάχη – Φόνος του Κεβριόνη από τον Πάτροκλο.( 726 – 750) 4. Μάχη γύρω από το νεκρό σώμα του Κεβριόνη – σκύλευση του πτώματός του .( 751- 785) 5. Ο αφοπλισμός του Πάτροκλου από τον Απόλλωνα. ( 786- 804) 6. Η πτώση και ο θανάσιμος τραυματισμός του Πάτροκλου.( 805- 817) 7. Η έπαρση του Έκτορα. ( 818 – 842) 8. Τα τελευταία λόγια και το ξεψύχισμα του Πάτροκλου.( 843- 867) • Τα πρόσωπα : Πάτροκλος : γενναίος, ορμητικός, παθιασμένος, δίνει την εντύπωση ότι είναι άτρωτος και παντοδύναμος («ωσάν θεός»), η δύναμή του ξεπερνά τα ανθρώπινα μέτρα , αφού παρεμβαίνει ένας θεός , για να τραυματιστεί αργότερα από τον Εύφορβο και τον Έκτορα με άνανδρες επιθέσεις. Δεν εγκαταλείπει το κουράγιο και το πάθος του ούτε την ώρα που πεθαίνει → μειώνει τον αντίπαλό του, προβάλλει την αντρεία του και προλέγει το θάνατο του Έκτορα. Έκτορας : αδιαφορεί για τους κανόνες πολεμικής δεοντολογίας, καταπατά τον κώδικα τιμής των ηρώων και επιτίθεται πάνοπλος στον άοπλο και τραυματισμένο Πάτροκλο. Δείχνει αλαζονεία και έπαρση. Καυχιέται ότι είναι ο πρώτος μαχητής και ποτέ δε θ’ αφήσει την Τροία να πέσει , επαίρεται για ένα κατόρθωμα που δεν του ανήκει ολοκληρωτικά , γίνεται πικρόχολος, βρίζει και ειρωνεύεται τον ετοιμοθάνατο αντίπαλό του, γίνεται ασεβής απέναντι στον ιερό θεσμό της ταφής και απάνθρωπος. Η αλαζονεία του αγγίζει τα όρια της ύβρεως. Ο τυπικός αριθμός 3 : συχνά συναντάμε στα αρχαία λογοτεχνικά έργα το αριθμό 3 και τα πολλαπλάσιά του→ 9 Τρώες σκοτώνει ο Πάτροκλος, 3 επιθέσεις κάνει στα τείχη, 3 φορές σκοτώνει από 9 αντιπάλους, σε 3 φάσεις γίνεται η πτώση του Πάτροκλου και από 3 δράστες. • Επιφάνεια Απόλλωνα μπροστά στον Πάτροκλο και ενανθρώπιση μπροστά στον Έκτορα ( Άσιος). • Προοικονομίες : 686 – 687 : προοικονομείται ο θάνατος του Πατρόκλου. 707 – 708 : ότι οι Αχαιοί θα εκπορθήσουν την Τροία. Πρόβλεψη ότι θα πεθάνει κι ο Έκτορας. • Ρεαλιστικές περιγραφές μάχης. • Αποστροφή : ο ποιητής απευθύνεται στους ήρωες. • Ειρωνεία : Πάτροκλου προς Κεβριόνη και Έκτορα προς Πάτροκλο. • Παρομοιώσεις : 1. Ο Πάτροκλος κι ο Έκτορας που μάχονται για το σώμα του Κεβριόνη παρομοιάζονται με λιοντάρια που παλεύουν για ένα σκοτωμένο ελάφι. ( 757 – 761) 2. Η πολεμική ορμή των Αχαιών και των Τρώων παρομοιάζεται με την ορμή δυο αντίθετων ανέμων που συγκρούονται στα δέντρα ενός πυκνού δάσους. ( 765 -771) 3. Ο Κεβριόνης παρομοιάζεται με δύτη , καθώς πέφτει νεκρός απ’ το άρμα του. ( 745) 4. Ο Πάτροκλος παρομοιάζεται με θεό ( 705) 5. στ. 823 -829 : « και ως λέοντας … στο λέοντα αποκάτω» : αναφορικό μέρος « ομοίως … εθανάτωσε» : δεικτικό μέρος κοινός όρος : ο τρόπος της άγριας θανάτωσης του αντιπάλου. • Αριστεία Πατρόκλου : περιγράφεται με λεπτομέρειες ο οπλισμός του Πατρόκλου ( πανοπλία Αχιλλέα) , ο θρίαμβος του Πάτροκλου παρουσιάζεται να ξεκινά από την πρώτη στιγμή : Οι Τρώες νομίζοντας ότι είναι ο Αχιλλέας τράπηκαν σε φυγή. Αυτός μονομάχησε με άξιους αντιπάλους και τους σκότωσε. Καταδίωξε τους Τρώες ως τα τείχη τους παραβαίνοντας την εντολή του Αχιλλέα. Έτσι, έδειξε αλαζονεία κι έφτασε στα όρια της ύβρεως. • Η ΑΡΙΣΤΕΙΑ ΓΕΝΙΚΑ Είναι η ξεχωριστή ανδρεία που επιδεικνύει ένας πολεμιστής στο πεδίο της μάχης. Προβάλλεται η γενναιότητα ενός πολεμιστή ως την κορύφωσή της. Ο τρόπος με τον οποίο παρουσιάζει ο Όμηρος τις αριστείες είναι ο ακόλουθος : - οι ήρωες που ετοιμάζονται να αριστεύσουν εκπέμπουν ιδιαίτερη λάμψη. - Περιγράφεται με λεπτομέρειες ο οπλισμός τους. - Ορμούν ακάθεκτοι στη μάχη. - Συχνά πολεμούν πεζοί , ενώ οι αντίπαλοί τους είναι πάνω στο άρμα. - Σκοτώνουν τους εχθρούς τον ένα μετά τον άλλο. - Σκοτώνουν τους αντιπάλους δυο- δυο ή τρεις – τρεις. - Οι ήρωες που αριστεύουν ενδυναμώνονται από κάποιο θεό κι έχουν τη συνεχή συμπαράστασή του. - Μονομαχούν με τον πιο ισχυρό από τους εχθρούς ή με περισσότερους από έναν αντιπάλους. - Συχνά σκυλεύουν τους νεκρούς αντιπάλους και παίρνουν και τα άλογά τους. - Τραυματίζουν ακόμα και τους θεούς που βρίσκονται με το μέρος των αντιπάλων. - Συχνά μεθούν από την επιτυχία και φτάνουν ως την ύβρη. - Η δράση των ηρώων προβάλλεται με παραστατικές παρομοιώσεις. - Στην κορύφωση χρησιμοποιείται η τεχνική της « αποτυχημένης απόπειρας» = ο ήρωας ορμάει 3 φορές και τον αναχαιτίζει κάποιος θεός.  Ο ποιητής μας έχει προετοιμάσει πολλές φορές με προοικονομίες για το θάνατο του Πάτροκλου.  Αποστροφή : το ρητορικό σχήμα κατά το οποίο ο ποιητής διακόπτει τη ροή του λόγου του και στρέφεται σ’ ένα πρόσωπο , του απευθύνει το λόγο , μιλώντας του σε β’ πρόσωπο.( π.χ. αποστροφή ποιητή προς Πάτροκλο) → αμεσότητα.  Ο αφοπλισμός του Πάτροκλου απαραίτητος : - εξυπηρετείται η πρόθεση του ποιητή να εξάρει τη γενναιότητα του Πάτροκλου και η πρόθεση του θεού να εξοντώσει τον Πάτροκλο. - Εξαίρεται η αξία της πανοπλίας του Αχιλλέα . - Γίνεται πιο αυστηρή η τιμωρία για την ύβρη.  Η πτώση του Πάτροκλου γίνεται σε 3 φάσεις : στην 1η πρωταγωνιστεί ο Απόλλωνας, στη 2η ο Εύφορβος και στην 3η ο Έκτορας.  Η έπαρση και η αλαζονεία του Έκτορα, όταν σκοτώνει τον Πάτροκλο → εκφράζει τη βεβαιότητα ότι θα σώσει την Τροία , καυχιέται ότι είναι ο πιο σπουδαίος πολεμιστής ανάμεσα στους Τρώες, παρασύρεται από τη νίκη του και η αλαζονεία του τον οδηγεί σε ανεξέλεγκτη χαιρεκακία και εκδικητικότητα , καθώς προσπαθεί να ταπεινώσει τον αντίπαλό του την ώρα που εκείνος πεθαίνει. Με τα λόγια του δείχνει ασέβεια προς τον ιερό θεσμό της ταφής των νεκρών , καθώς λέει στον Πάτροκλο πως τα όρνια θα φάνε το νεκρό του σώμα. Μέσα στην παραφορά του ο Έκτορας βγάζει αυθαίρετα συμπεράσματα ( πως ο Αχιλλέας είχε συμβουλεύσει τον Πάτροκλο να ενεργήσει έτσι) → ειρωνεία : εμείς ξέρουμε πως ο Αχιλλέας του είχε πει να μην απομακρυνθεί)  Αντίληψη για το θάνατο : τη στιγμή του θανάτου η ψυχή εγκαταλείπει το σώμα , το οποίο δεν έχει πλέον καμία αξία, γιατί παραδίδεται στη φθορά . Όμως η ψυχή άυλη και χωρίς μορφή αφήνει τον επάνω κόσμο και κατευθύνεται στο σκοτεινό Άδη, χωρίς πια να απολαμβάνει τις χαρές της επίγειας ζωής.

ΧΡΗΣΙΜΟΙ ΟΡΟΙ ΣΤΗΝ ΟΔΥΣΣΕΙΑ ΚΑΙ ΙΛΙΑΔΑ (Α-Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ) Αναδρομική αφήγηση Αναδρομική διήγηση έχουμε όταν ο ίδιος αφηγητής (ποιητής) ή κάποιο από τα πρόσωπα (π.χ. η ωραία Ελένη) εξιστορούν γεγονότα του παρελθόντος, π.χ., η Ελένη και ο Μενέλαος με αφορμή την επίσκεψη του Τηλέμαχου αναφέρονται σε γεγονότα του Τρωικού πολέμου· πρβλ. τον αγγλικό όρο flash back. Αναχρονισμός Αναχρονισμός είναι η μεταφορά πολιτισμικών στοιχείων μιας εποχής σε άλλη (συνήθως προγενέστερη)· ο Όμηρος, π.χ., κάνει λόγο για σίδηρο, μέταλλο της Γεωμετρικής εποχής, το μεταφέρει όμως στη Μυκηναϊκή. Ανθρωποκεντρικός χαρακτήρας της Οδύσσειας Ανθρωποκεντρικό χαρακτηρίζεται ένα έργο που έχει κέντρο του τον άνθρωπο· δίνει δηλαδή έμφαση στις σωματικές και πνευματικές ικανότητές του και επιδοκιμάζει την ανθρώπινη ζωή. Έτσι, ο Οδυσσέας παρόλο που είναι γραφτό από τη μοίρα του να επιστρέψει στην Ιθάκη, παρόλο που οι θεοί έχουν αποφασίσει την επιστροφή του, παρόλο που η Αθηνά θα του συμπαραστέκεται από τώρα και στο εξής σε κάθε του βήμα, εμείς διαβάζουμε στους στίχους 226-228 της α” ραψ.: «πολύν καιρό ακόμη δεν θα μείνει εκείνος μακριά από την πατρίδα του·έστω κι αν τον κρατούν στα σίδερα, θα βρει τον τρόπο να γυρίσει, αυτός που είναι πολυμήχανος». Παρουσιάζεται λοιπόν η επιστροφή του Οδυσσέα κυρίως ως κατόρθωμα του ίδιου. Ανθρωπομορφισμός των θεών Θεϊκός ανθρωπομορφισμός σημαίνει ότι οι Έλληνες φαντάζονταν τους θεούς τους παρόμοιους με τους ανθρώπους. Αυτό δε σημαίνει μόνο ότι τους φαντάζονταν με ανθρώπινη μορφή, αλλά και ότι σκέφτονταν, αισθάνονταν, μιλούσαν και ενεργούσαν όπως οι άνθρωποι, σε ανώτερο όμως βαθμό· διαφορετική φαντάζονταν μόνο την τροφή τους και τους θεωρούσαν αθάνατους. Η κοινωνία τους ήταν αναπαράσταση της ανθρώπινης κοινωνίας της ομηρικής εποχής, που είχε χαρακτήρα πατριαρχικό. Αποστροφή: Ρητορικό σχήμα κατά το οποίο ο ομιλητής διακόπτει τη ροή του λόγου του και στρέφεται για λίγο σε κάποιον ή κάποιους, παρόντες ή απόντες, χρησιμοποιώντας β’ πρόσωπο (σαν να κάνει διάλογο) αντί γ ́ πρόσωπο. Αριστεία: Η ξεχωριστή ανδρεία που επιδεικνύει ένας πολεμιστής στη διάρκεια της μάχης. Συνήθως περιλαμβάνει πολλαπλούς φόνους αντιπάλων, μέχρι και τραυματισμό κάποιου θεού. Άστοχα ερωτήματα: Ερωτήματα που δε στοχεύουν στη διερεύνηση της αλήθειας-δεν περιμένουν απάντηση, αλλά απορρίπτονται ένα-ένα, ώστε να διατυπωθεί στο τέλος πιο έντονα η αλήθεια. Άτη-Ύβρη-Νέμεση-Τίση: Άτη είναι η τύφλωση του νου του ανθρώπου. Αυτή οδηγεί στην Ύβρη, δηλαδή την αλαζονική- ασεβή συμπεριφορά απέναντι στους θεούς, το ξεπέρασμα του ανθρώπινου μέτρου, την ανυπακοή, την αναμέτρηση με το θείο που προκαλεί τη Νέμεση, δηλαδή τη θεϊκή οργή η οποία επιφέρει την Τίση, δηλαδή τη θεϊκή εκδίκηση, την τιμωρία για την υβριστική συμπεριφορά. Αυτοδικία: Η αυτόματη τιμωρία του δράστη από τον παθόντα. (Οι θεοί δεν εναντιώνονται σ’ αυτό). Αφήγηση (Τριτοπρόσωπη και πρωτοπρόσωπη αφήγηση – μονόλογος- διάλογος) Ο ποιητής άλλοτε αφηγείται ο ίδιος σε τρίτο πρόσωπο και άλλοτε οι ήρωές του σε πρώτο πρόσωπο· ζωντανεύουν έτσι οι ήρωες μπροστά μας με τον διάλογο (ή με μονόλογο) και δραματοποιούν την αφήγηση, σαν να δίνουν παράσταση. Οι δύο αυτές τεχνικές της αφήγησης, η τριτοπρόσωπη και η πρωτοπρόσωπη – διαλογική – δραματική, εναλλάσσονται· επικρατέστερη είναι η δεύτερη. Ο μονόλογος είναι ουσιαστικά διάλογος του ήρωα με τον εαυτό του σε κρίσιμες στιγμές της αφήγησης, όταν αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα και αναζητεί μόνος τη λύση τους. Αποκαλύπτει έτσι τις σκέψεις και τα συναισθήματά του, και ο ακροατής κατανοεί καλύτερα τις ενέργειές του. Εγκιβωτισμός: Η μετακίνηση ενός μεγάλου τμήματος της ιστορίας από την αρχή στη μέση της αφήγησης με τη μορφή αναδρομικής αφήγησης. Ειρωνεία: Ο ήρωας αγνοεί την αλήθεια, την οποία όμως γνωρίζουν άλλα πρόσωπα, κυρίως οι ακροατές-θεατές. Ενανθρώπιση: Η εμφάνιση των θεών στους ανθρώπους με τη μορφή κάποιου ανθρώπου, χωρίς να γίνεται αντιληπτή η θεϊκή ιδιότητά τους. Επιφάνεια: Όταν αποκαλύπτεται με κάποιο τρόπο η θεϊκή ιδιότητα του θεού στο θνητό. Επιβράδυνση: Όταν καθυστερεί η εξέλιξη της υπόθεσης και παρεμβάλλονται δευτερεύοντα στοιχεία (συνήθως μια άλλη μικρή διήγηση)- εξυπηρετεί την οικονομία του έργου. Ηθογράφηση: ηθογράφηση ενός προσώπου είναι η περιγραφή και η αξιολόγηση του χαρακτήρα του με βάση α) όσα λέει, όσα κάνει και όσα σκέφτεται το ίδιο, β) με βάση όσα λένε ή σκέφτονται οι άλλοι γι’ αυτό, γ) με βάση την άποψη του ποιητή γι’ αυτό . Θαυμαστό: Γεγονός ή φαινόμενο που δε συμφωνεί με τους νόμους της φύσης ή της λογικής, επομένως δεν μπορεί να εξηγηθεί με τη λογική. IN MEDIAS RES: Τεχνική σύμφωνα με την οποία η αφήγηση δεν ξεκινά από την αρχή των γεγονότων, αλλά από ένα άλλο, προχωρημένο σημείο της ιστορίας. Κλιμάκωση ή κλιμακωτό σχήμα έχουμε όταν μια δραστηριότητα αναπτύσσεται κατά βαθμίδες / σκαλοπάτια, όταν παρουσιάζει δηλαδή αυξανόμενη ένταση· (στην αντίθετη περίπτωση έχουμε αποκλιμάκωση). Κύκλος: όταν μια πρόταση ή μια περίοδος αρχίζει και τελειώνει με την ίδια ή παρόμοια λέξη (πχ. στην Οδύσσεια οι στίχοι 1 και 12 <Μούσα-θεά>). Μῆτις: είναι η πρακτική και πολύτροπη νόηση/ευφυΐα, η ικανότητα δηλαδή να αποφασίζει κάποιος γρήγορα κι εύστοχα και να δρα αστραπιαία στην κατάλληλη στιγμή, ώστε να πετυχαίνει τους στόχους του. ΝΟΜΟΣ ΤΩΝ ΤΡΙΩΝ – ΤΡΙΑΔΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ: Όταν ο ποιητής αναφέρεται σε τρία στοιχεία, τα παρουσιάζει κλιμακωτά και αφήνει στο τέλος το πιο σημαντικό – το τρίτο και καλύτερο. Οικονομία: Ονομάζεται ο τρόπος με τον οποίο σχεδιάζει και διατάσσει ο συγγραφέας τα επιμέρους στοιχεία που συγκρατούν την πλοκή ενός έργου, ώστε αυτά τα οδηγούν λογικά και αβίαστα στη λύση. Παρομοίωση: σχήμα λόγου κατά το οποίο για να τονίσουμε την ιδιότητα ενός προσώπου, ενός πράγματος ή μιας ιδέας, το συσχετίζουμε με κάτι άλλο πολύ γνωστό που έχει την ίδια ιδιότητα σε μεγαλύτερο βαθμό• η σύγκριση γίνεται με τις λέξεις σαν, καθώς, όπως, λες κτλ. Σε μια απλή παρομοίωση παρομοιάζονται δύο έννοιες...Στην επική ποίηση (και όχι μόνο) συναντούμε και παρομοιώσεις σύνθετες που είναι εκτεταμένες /διεξοδικές. Σ΄ αυτές, η εικόνα που θέλει να μας δείξει ο ποιητής παρομοιάζεται με μια άλλη εικόνα, παρμένη συνήθως από τη φύση ή από την αγροτική ζωή και γνωστή, άρα, στον ομηρικό, τουλάχιστον, ακροατή. Όταν αναλύουμε μια παρομοίωση, 1. προσδιορίζουμε: α. το αναφορικό μέρος της παρομοίωσης ( την εικόνα που εισάγεται με λέξεις όπως: σαν, όπως, πώς, καθώς... β. το δεικτικό μέρος της παρομοίωσης (την αφήγηση) που εισάγεται με λέξεις όπως:έτσι, παρόμοια... γ. τον κοινό όρο ανάμεσα στην εικόνα και στην αφήγηση. 2. επισημαίνουμε τις σχέσεις μεταξύ του αναφορικού και του δεικτικού μέρους. Προοικονομία-προσήμανση: Ο ποιητής προετοιμάζει από πριν όσα θα ακολουθήσουν (προετοιμάζει την εξέλιξη).Η εκ των προτέρων αναφορά σε γεγονότα που θα δοθούν αργότερα με την κανονική τους σειρά. (προϊδεασμός του ακροατή). Τυπικά επίθετα και τυπικοί στίχοι: Στερεότυπα επαναλαμβανόμενα επίθετα, περιγραφικά των προσώπων, πόλεων κλπ. Επαναλαμβανόμενοι συχνά αυτούσιοι ή ελαφρά παραλλαγμένοι ( κυρίως στους διαλόγους). Υστεροφημία: Είναι η φήμη που συνοδεύει το όνομα κάποιου ανθρώπου και μετά το θάνατό του. Αυτή η μεταθανάτια φήμη στην ομηρική εποχή θεωρείται σπουδαίο ιδανικό και οι άνθρωποι αγωνίζονται να την κατακτήσουν με πράξεις ηρωικές. Χαρακτήρες (μέθοδοι για την παρουσίασή τους): Για τη δημιουργία και παρουσίαση χαρακτήρων σε ένα κείμενο χρησιμοποιούνται από το συγγραφέα βασικά δυο μέθοδοι: α. Η μέθοδος της άμεσης έκθεσης: με αυτή διαγράφει ο ίδιος ο ποιητής τους χαρακτήρες των προσώπων περιγραφικά, δίνοντας δηλαδή μέσα στο κείμενο χαρακτηρισμούς (στατική παρουσίαση)· έτσι περιορίζεται η δυνατότητα του αναγνώστη (ή του ακροατή) να βγάλει τα δικά του συμπεράσματα για τον χαρακτήρα των προσώπων. β. Η δραματική μέθοδος: με αυτή ο ποιητής παρουσιάζει τους χαρακτήρες των προσώπων μέσα από τη συμπεριφορά τους, δηλαδή μέσα από όσα κάνουν κι από όσα λένε τα ίδια τα πρόσωπα (δυναμική παρουσίαση)· με αυτή τη μέθοδο ο αναγνώστης αφήνεται να σχηματίσει τη δική του γνώμη για το χαρακτήρα των προσώπων.

ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΘΕΑΤΡΟΥ ΣΚΙΩΝ "Η ΠΕΙΝΑ ΤΟΥ ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗ"

Οι μαθήτριες και οι μαθητές της Α' Τάξης παρουσίασαν μια μοναδική παράσταση Καραγκιόζη στην αίθουσα του τμήματός τους.Έφεραν στη ζωή τον αγαπημένο λαϊκό ήρωα του Θεάτρου Σκιών, σε μια ανατρεπτική και διασκεδαστική παράσταση για μικρούς και μεγάλους. Η παράσταση προσέφερε στους μαθητές μια αυθεντική εμπειρία του παραδοσιακού θεάτρου, με τη χαρακτηριστική του γλώσσα και τα μοναδικά του πρόσωπα, όπως ο Καραγκιόζης, ο Χατζηαβάτης, ο Μπάρμπα - Γιώργος και ο Μορφονιός.