Ενότητα 9η : Η Καλλιπάτειρα

Καλλιπάτειρα

Ο Παυσανίας αφηγείται τι όριζε ο κανονισμός των Ηλείων για τις γυναίκες κατά τη διάρκεια των Ολυμπιακών αγώνων και την είσοδο της Καλλιπάτειρας στο χώρο όπου τελούνταν οι αγώνες. Στο δρόμο με κατεύθυνση την Ολυμπία υπάρχει το απόκρημνο βουνό Τυπαίο , όπου οι Ηλείοι έριχναν τις γυναίκες που τυχόν έρχονταν στους Ολυμπιακούς αγώνες ,αλλά και στην περίπτωση που περνούσαν τον Αλφειό ποταμό σε μέρες που απαγορευόταν. Έτσι καμία γυναίκα δεν ήρθε στους απαγορευμένους χώρους παρά μόνο η Ροδίτισσα Καλλλιπάτειρα η Φερενίκη, όπως την ονόμαζαν μερικοί. Αυτή μετά το θάνατο του άνδρα της μεταμφιέστηκε σε άνδρα γυμναστή κι έφερε το γιο της Πεισίροδο να αγωνιστεί στην Ολυμπία. Είχε αναλάβει έναν ανδρικό ρόλο, να προπονήσει το γιο της , για να αγωνιστεί στους Ολυμπιακούς αγώνες. Ήταν λοιπόν πολύ σημαντικό να δει από κοντά τους καρπούς των κόπων της και να απολαύσει τη νίκη του γιου της , αφού η προσπάθεια ήταν και δική της.  Ύστερα από τη νίκη του γιου της, καθώς πηδούσε πάνω από το φράχτη , που περιόριζε το χώρο των γυμναστών, γυμνώθηκε και φάνηκε ότι ήταν γυναίκα. Όμως κανένας δεν ζήτησε την τιμωρία της από σεβασμό στον Ολυμπιονίκη πατέρα της , τον Διαγόρα, στα αδέρφια της και στο γιο της, που ήταν κι αυτοί Ολυμπιονίκες. Ύστερα απ’ αυτό οι Ηλείοι έκαναν κανονισμό ο οποίος όριζε ότι οι γυμναστές θα μπαίνουν στον αγώνα γυμνοί, για να φαίνεται αν είναι άνδρες ή γυναίκες και να μην τους εξαπατήσει ξανά γυναίκα μεταμφιεσμένη.

Παράλληλα κείμενα :

1^ο παράλληλο : Η Φερενίκη έφερε το γιο της , για να πάρει μέρος στους αγώνες. Όμως οι κριτές των Ολυμπιακών Αγώνων δεν της επέτρεπαν να μπει στο χώρο όπου γίνονταν οι αγώνες, για να παρακολουθήσει τη διεξαγωγή τους. Τότε παρουσιάστηκε στους άρχοντες υπερασπίζοντας τον εαυτό της και λέγοντας ότι ο πατέρας της  και τα 3 αδέρφια της είναι Ολυμπιονίκες και ότι και ο γιος της αγωνίζεται στους Ολυμπιακούς αγώνες. Με την παρουσία της αυτή νίκησε την άρνηση του πλήθους και το νόμο, που δεν επέτρεπε στις γυναίκες να βλέπουν τους αγώνες, και τους είδε.

2^ο παράλληλο : Στο σονέτο « Καλλιπάτειρα» ο Λ. Μαβίλης συνδιαλέγεται με την Καλλιπάτειρα , η οποία του εξηγεί γιατί αξίζει διαφορετική μεταχείριση από τις άλλες γυναίκες και δικαιούται να παρακολουθήσει τους Ολυμπιακούς Αγώνες.

Οι αρχαίοι Έλληνες θεωρούσαν πολύ σημαντική και ιερή εκδήλωση τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Αποτελούσε μεγάλη τιμή η διάκριση στους αγώνες αυτούς. Παρόλο που το έπαθλο ήταν απλά ένα στεφάνι αγριελιάς , ο νικητής έχαιρε της εκτίμησης και του σεβασμού όλων των συμπολιτών του, γιατί η νίκη του ήταν δόξα και τιμή για όλη την πόλη. Γι’ αυτό ήταν πολύ σημαντικό για μια μάνα να καμαρώσει το γιο της στους Αγώνες. Έτσι, εξηγείται η επιμονή της Καλλιπάτειρας που διακινδύνευσε τη ζωή της γι’ αυτό το σκοπό, καθώς η τιμωρία για τις γυναίκες που παρέβαιναν το νόμο και πλησίαζαν τον χώρο τέλεσης των αγώνων ήταν ο θάνατος. Έτσι εξηγείται όμως και η απόφαση των ελλανοδικών να αθωώσουν την Καλλιπάτειρα και να τη θεωρήσουν ξεχωριστή από τις υπόλοιπες γυναίκες εξαιτίας των νικών που είχαν καταφέρει μέλη της οικογένειας της.

    Γενικότερα, ο ρόλος των γυναικών στην αρχαία Ελλάδα ήταν περιορισμένος. Δεν συμμετείχαν στα κοινά και δεν μπορούσαν να εκφράσουν γνώμη για τα ζητήματα της πολιτείας. Ασχολούνταν μόνο με θέματα που αφορούσαν το σπίτι και φρόντιζαν την εμφάνισή τους. Εξαίρεση αποτελούσαν οι γυναίκες της Σπάρτης οι οποίες ήταν πιο ελεύθερες και είχαν αναλάβει πιο ενεργό ρόλο. Γενικά πάντως αποκλείονταν από τις περισσότερες κοινωνικές εκδηλώσεις, όπως ήταν οι Ολυμπιακοί Αγώνες. Ακόμη κι αν είχαν αναλάβει οι ίδιες την προπόνηση του γιου της, όπως στην περίπτωση της Καλλιπάτειρας, δεν τους επιτρεπόταν να παρακολουθήσουν τους αγώνες, αλλά ούτε και να πλησιάσουν στον τόπο τέλεσης των αγώνων.